Επί σχεδόν 4 ώρες και σε άριστο κλίμα, συνεδρίασε την Πέμπτη 29 Ιουλίου 2021, η Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής για το ιδιαίτερα σημαντικό θέμα: «Παιδεία στα Μέσα Ενημέρωσης: Παραπληροφόρηση και ψευδείς ειδήσεις (fake news)», όπως φάνηκε και από τη συμμετοχή μεγάλου αριθμού βουλευτών τόσο διά ζώσης όσο και εξ αποστάσεως.

Στην εν λόγω ειδική συνεδρίαση κλήθηκαν να καταθέσουν τις απόψεις και τις προτάσεις τους, οι κ.κ. Renee Hobbs, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Rhode Island, Παύλος Τσίμας, δημοσιογράφος, Μιχαήλ Μπλέτσας, ερευνητής και διευθυντής Πληροφορικής στο Media Lab του ΜΙΤ, Νικόλαος Παναγιώτου, αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Αθηνών, Χρυσούλα Λάζου, εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και Μαρία Αντωνιάδου, πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ. Στη συνεδρίαση της Επιτροπής παρέστησαν ο πρόεδρος της Βουλής, Κωνσταντίνος Τασούλας, η υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, Νίκη Κεραμέως, ο υφυπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, Άγγελος Συρίγος και ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής Ιωάννης Αντωνίου.

Ο Πρόεδρος της Επιτροπής Βασίλης Διγαλάκης τόνισε ότι σκοπός της πρωτοβουλίας αυτής είναι να εξετάσουμε τρόπους για να βελτιώσουμε την εκπαίδευση και τον γραμματισμό στα μέσα ενημέρωσης και την πληροφορία, προκειμένου οι πολίτες να είναι περισσότερο «ανθεκτικοί» στην παραπληροφόρηση. Μάλιστα έκανε ιδιαίτερη μνεία στην πανδημία, και το πόσο η παραπληροφόρηση και οι ψευδείς ειδήσεις βρίσκουν «ευήκοα ώτα», οδηγώντας συμπολίτες μας να αρνούνται να εμβολιαστούν.

Ο Πρόεδρος της Βουλής σημείωσε ότι η παραπληροφόρηση δεν είναι νέο φαινόμενο, κάνοντας μία ιστορική αναδρομή ξεκινώντας από την αρχαία Ελλάδα. Τόνισε, όμως, ότι οι σημερινές τεχνολογικές εξελίξεις την έχουν διευκολύνει αφάνταστα, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης να είναι εκτεθειμένο στον καταιγισμό των ψευδών ειδήσεων και, όπως παρέθεσε, «είναι τέτοιος ο καταιγισμός που τα χθεσινά ψεύδη εκτοπίζονται από τα σημερινά».

Η Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων τοποθέτησε τον ρόλο της εκπαίδευσης στην καταπολέμηση τόσο της παραγωγής fake news όσο και στην κατανάλωση fake news, τονίζοντας τη σημασία των εργαστηρίων δεξιοτήτων για την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης καθώς και των νέων προγραμμάτων σπουδών, τα οποία δίνουν έμφαση στον συνδυασμό πηγών και όχι στη στείρα αποστήθιση.
Στον όρο Infodemic, πληροφοριοδημία, εστίασε ο κ. Τσίμας, μία πανδημία παραπληροφόρησης, όπως είπε, που εμποδίζει την ανθρωπότητα να χρησιμοποιήσει τα όπλα που έχει ήδη στα χέρια της, δηλαδή το εμβόλιο, για να αντιμετωπίσει έναν ιό. Στάθηκε στην απίστευτη ταχύτητα διάδοσης ψευδών ειδήσεων και χαρακτήρισε την Ελλάδα ως μία facebook χώρα, η οποία βρίσκεται στην 27η θέση μεταξύ 35 ευρωπαϊκών χωρών στον ψηφιακό αλφαβητισμό. Αναφερόμενος στις ψηφιακές πλατφόρμες που χρησιμοποιούμε όλοι, σχολίασε ότι «η πλατφόρμα έχει τη δυνατότητα να ξέρει για μένα περισσότερα από όσα ξέρω εγώ ο ίδιος, περισσότερα από όσο θέλω να ξέρει κάποιος για μένα».

Ως χώρα στο «σημείο μηδέν» αναφορικά με τα fake news, χαρακτήρισε την Ελλάδα ο κ. Μπλέτσας, εξηγώντας ότι «η παραπληροφόρηση έχει να κάνει περισσότερο με το θυμικό και λιγότερο με τη λογική, έχει να κάνει με τα βασικά ένστικτα και διαδίδεται πολύ πιο γρήγορα». Μάλιστα αναφέρθηκε σε μία μελέτη του εργαστηρίου του για το Twitter, σύμφωνα με την οποία οι ψευδείς ειδήσεις διαδίδονται έξι φορές πιο γρήγορα. Ολοκληρώνοντας την τοποθέτησή του τόνισε ότι «το ζητούμενο της εκπαίδευσης δεν είναι να βρεις την απάντηση σε κάτι, να έχεις την απάντηση στο κεφάλι σου, είναι πώς να μπορείς να κάνεις τη σωστή ερώτηση, διότι αν μπορείς να κάνεις τη σωστή ερώτηση είναι σχετικά εύκολο να βρεις την απάντηση. Αλλά πρέπει να μπορείς να κάνεις τη σωστή ερώτηση».

Η καθηγήτρια Hobbs τόνισε ότι η προπαγάνδα βρίσκεται λίγο-πολύ μεταξύ πειθούς, ψυχαγωγίας και πληροφόρησης και για αυτό τα όρια είναι πλέον δυσδιάκριτα, και έτσι δεν ξέρει κανείς να ξεχωρίσει, τι είναι πληροφορία και τι είναι ψυχαγωγία. Αναφέρθηκε στη λεγόμενη «οικονομία της προσοχής», δηλαδή στα likes, τα shares και τα clicks, τα οποία έχουν ανταλλακτική αξία και πως τελικά τα λεγόμενα «δωρεάν» και «ελεύθερα» μέσα δεν είναι ακριβώς και τόσο δωρεάν ή ελεύθερα.

Τη στροφή της προσοχής μας από το κλασικό μέσο κοινωνικής δικτύωσης Facebook στο «Tik Tok» έθεσε υπόψη όλων ο αν. καθηγητής του ΑΠΘ κ. Παναγιώτου, το οποίο, όπως είπε, έχει πολύ μεγάλη απήχηση σε παιδιά 8-15 ετών, ενώ δυστυχώς αξιοποιείται και από εξτρεμιστικές ομάδες. «Έχουμε περισσότερα κινητά τηλέφωνα απ’ ότι οδοντόβουρτσες» υπογράμμισε και σημείωσε ότι μέσω του διαδικτύου έχουμε μία άτυπη εκπαίδευση, η οποία ανταγωνίζεται την τυπική εκπαίδευση.

Τόσο η κ. Hobbs, όσο και ο κ. Παναγιώτου κατέθεσαν σειρά εκπαιδευτικών προτάσεων, όπως εισαγωγή της παιδείας στα ΜΜΕ σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, κατάρτιση και εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και δημιουργία των δικών τους επαγγελματικών δικτύων, ένταξη του γραμματισμού στα Μέσα Ενημέρωσης σε μία ευρύτερη οπτική, αυτή της αγωγής του πολίτη, προώθηση του πολυμεσικού γραμματισμού, δράσεις κατάρτισης σχετικά με τα προσωπικά δεδομένα και τα δίκτυα πληροφοριών και συνεργασία με τις δημοσιογραφικές ενώσεις για την προώθηση του γραμματισμού στα Μέσα Ενημέρωσης

Από την πλευρά της η κα Λάζου έθεσε ως στόχο την καλλιέργεια γνωστικών δεξιοτήτων, ψηφιακών, κοινωνικών και ήπιων δεξιοτήτων, κριτικής σκέψης, διαπολιτισμικής συνείδησης και δεξιοτήτων υπεύθυνης και ενεργούς συμμετοχής και έκφρασης, στους μαθητές, σημειώνοντας ότι προς αυτή την κατεύθυνση υλοποιούνται σχετικά εκπαιδευτικά προγράμματα.

Η πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ κα Αντωνιάδου τόνισε ότι η ΕΣΗΕΑ είναι παρούσα στην προσπάθεια του εγγραμματισμού και σε συνεργασία και με το Υπουργείο Παιδείας προκειμένου να μάθουν οι νέοι άνθρωποι ακριβώς πώς μπορείς να αλιεύσεις μια πληροφορία και πώς πρέπει να την αναλύσεις.

Στη συνέχεια της ιδιαίτερα εποικοδομητικής συνεδρίασης έλαβαν τον λόγο βουλευτές από τη ΝΔ, τον ΣΥΡΙΖΑ, το ΚΙΝΑΛ, το ΚΚΕ και την Ελληνική Λύση, οι οποίοι ανέλυσαν το ζήτημα των fake news και πώς συνδέεται με τον χώρο της εκπαίδευσης.