Στην κατεύθυνση της αναβάθμισης της Εκπαίδευσης θεσπίστηκε η λειτουργία τόσο του Μεταλυκειακού Έτους- Τάξης Μαθητείας με τον Ν. 4186 του 2013 (ΦΕΚ 193 Α΄ 17-9-2013, άρθρο 7), όσο και η λειτουργία των Διετών Προγραμμάτων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης από τα Πανεπιστήμια (Ν. 4485 του 2017/ΦΕΚ 114 Α΄/04-8-2017).

του Παντελή Γαλίτη

Το Μεταλυκειακό Έτος – Τάξη Μαθητείας ολοκληρώνει ήδη τον τρίτο χρόνο λειτουργίας του με συνεχή αυξανόμενη τάση σε συμμετοχή μαθητευομένων. Τα διετή προγράμματα σπουδών προ­γραμματίζεται να λειτουργήσουν για πρώτη φορά το ακαδημαϊκό έτος 2019 – 2020.

 

Ενώ το ρυθμιστικό πλαίσιο λειτουργίας του Μεταλυκειακού Έτους- Τάξης Μαθητείας είναι ξε­κάθαρο, δεν συμβαίνει το ίδιο με το αντίστοιχο των Διετών Προγραμμάτων Επαγγελματικής Εκπαί­δευσης, τα οποία θα λειτουργήσουν κάτω από την σκέπη των Πανεπιστημίων. Με μια πρώτη ματιά αυτές οι δύο προτάσεις εκπαιδευτικών διεξόδων των αποφοίτων ΕΠΑ.Λ. φαίνεται να λειτουργούν ανταγωνιστικά, δημιουργώντας ερωτήματα σύγκρισης της εκπαιδευτικής τους πρότασης προς τους αποφοίτους της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης.

 

Ας επιχειρήσουμε μια διευκρινιστική ματιά στις δύο αυτές εκπαιδευτικές προτάσεις μεταδευτερο­βάθμιου κύκλου σπουδών.

 

Α.  Έτος – Τάξη Μαθητείας

 

Σύμφωνα με τον Ν. 4186 του 2013 το Μεταλυκειακό Έτος – Τάξη Μαθητείας ανήκει στον μετα­δευτεροβάθμιο κύκλο σπουδών του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος (άρθρο 7).

 

Ειδικότερα:

 

“Το πρόγραμμα του «Μεταλυκειακού έτους – τάξης μαθητείας» έχει διάρκεια εννέα (9) μηνών, οι οποίοι αποτιμώνται σε διακόσιες τρείς (203) ώρες στη σχολική μονάδα και σε εκατόν πενήντα έξι (156) ημέρες στο χώρο εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ημερών κανονικής άδειας (…)” (Ν. 4547 του 2018, άρθρο 87)”, ενώ, ορίζεται ότι: “3. Το Δημόσιο καλύπτει τις δαπάνες της ιατρο­φαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης των μαθητών, που έπαθαν ατύχημα κατά την άσκηση στα Σ.Ε. των Επαγγελματικών Λυκείων, στα Εργαστηριακά Κέντρα, στα εργαστήρια Γυμνασίων και Γενικών Λυκείων, στα Ε.Κ.Φ.Ε. ή στους χώρους εργασίας, κατά το μέρος που οι δαπάνες αυτές δεν καλύπτονται από άμεση ή έμμεση ασφάλιση” (άρθρο 14, Ν. 4186 του 2013).

 

Πιο συγκεκριμένα:

 

“3. Το «Μεταλυκειακό έτος − τάξη μαθητείας» είναι προαιρετικό. Προϋπόθεση εγγραφής στο «Μετα­λυκειακό έτος – τάξη μαθητεία» είναι απολυτήριο και πτυχίο του δευτεροβάθμιου κύκλου σπουδών του ΕΠΑ.Λ., καθώς και

παλαιότερων τύπων σχολείων Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης ισότι­μων με το ΕΠΑ.Λ. του παρόντος νόμου. Το «Μεταλυκειακό έτος – Τάξη Μαθητεία» εφαρμόζει το δυι­κό σύστημα εκπαίδευσης (μαθητείας), έχει διάρκεια ένα (1) σχολικό έτος και περιλαμβάνει: α) μαθη­τεία με εκπαίδευση στο χώρο εργασίας και β) μαθήματα Ειδικότητας και Προπαρασκευαστικά Μαθή­ματα Πιστοποίησης στη σχολική μονάδα, αντίστοιχα” (Ν. 4386 του 2016, άρθρο 66), ενώ προβλέπε­ται ασφαλιστική κάλυψη και οικονομική αποζημίωση για τους συμμετέχοντες στο Μεταλυκεια­κό έτος – Τάξη Μαθητείας: “Οι μαθητές υπάγονται ασφαλιστικά στο ΙΚΑ για το διάστημα της μαθητείας στον κλάδο παροχών ασθένειας σε είδος και στον κλάδο παροχών ασθένειας σε χρή­μα, ο δε χρόνος ασφάλισής τους είναι συντάξιμος. Η αμοιβή για το διάστημα της μαθητείας εί­ναι ίση με το 75% επί του κατωτάτου ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη” (άρθρο 66, Ν.4386 του 2016) .

 

Και ακόμη:

 

“Με την ολοκλήρωση του «Μεταλυκειακού έτους − τάξης μαθητείας» χορηγείται στον απόφοιτο από τη σχολική μονάδα βεβαίωση παρακολούθησης, για τη συμμετοχή στις εξετάσεις πιστο­ποίησης. Οι απόφοιτοι του «μεταλυκειακού έτους – τάξης μαθητείας» του σχολικού έτους, που ολο­κληρώθηκε, δύνανται να παρακολουθούν ετησίως Προπαρασκευαστικό Πρόγραμμα Πιστοποίη− σης,συνολικής διάρκειας εβδομήντα (70) ωρών, το οποίο οργανώνεται και πραγματοποιείται από τα ΕΠΑ.Λ. και τα Ε.Κ., για την αρτιότερη προετοιμασία τους για τη συμμετοχή τους στις διαδικασίες πι­στοποίησης προσόντων, απόκτησης Πτυχίου Επαγγελματικής Ειδικότητας Εκπαίδευσης και Κα­τάρτισης επιπέδου 5, οι οποίες διεξάγονται ετησίως από τον Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.” (άρθρο 66, Ν.4386 του 2016).

 

 

 

Συνοψίζοντας, για το Μεταλυκειακό Έτος – Τάξη Μαθητείας:

 

Οι απόφοιτοι της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης που αποφασίζουν να παρακολουθήσουν το Μετα­λυκειακό Έτος – Τάξη Μαθητείας έχουν τα εξής δεδομένα:

  • Εισάγονται σε αυτό ως κάτοχοι Απολυτηρίου και Πτυχίου ΕΠΑ.Λ. καθώς και παλαιότερων τύπων σχολείων Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης ισότιμων με το ΕΠΑ.Λ.
  • Παρακολουθούν το πρόγραμμα για διακόσιες τρείς (203) ώρες στη σχολική μονάδα και για εκατόν πενήντα έξι (156) ημέρες στο χώρο εργασίας
  • Για το χρονικό διάστημα της μαθητείας τους στον χώρο εργασίας αμείβονται με το 75% του κατώτερου ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη
  • Έχουν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για τον χρονικό διάστημα της μαθητείας τους
  • Ο χρόνος ασφάλισής τους είναι συντάξιμος
  • Μετά από συμμετοχή τους σε εξετάσεις πιστοποίησης που πραγματοποιεί ο ΕΟΠΠΕΠ, λαμ­βάνουν Πτυχίο Επαγγελματικής Ειδικότητας Εκπαίδευσης και Κατάρτισης Επιπέδου 5.

 

Β.  Διετή Προγράμματα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης των Πανεπιστημίων

 

Όπως προειπώθηκε, με τον Ν. 4485 του 2017 δόθηκε η δυνατότητα οργάνωσης διετών προγραμ­μάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης για αποφοίτους των Επαγγελματικών Λυκείων από τα Α.Ε.Ι., τα οποία θα παρέχουν διπλώματα επιπέδου 5 του Εθνικού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων (άρ­θρο 1), ενώ με το άρθρο 48 του ίδιου Νόμου ιδρύεται σε κάθε Α.Ε.Ι. Κέντρο Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.), το οποίο αποτελεί μονάδα του Ιδρύματος που εξασφαλίζει το συ­ντονισμό και τη διεπιστημονική συνεργασία στην ανάπτυξη προγραμμάτων επιμόρφωσης, συνεχι­ζόμενης εκπαίδευσης, κατάρτισης και εν γένει δια βίου μάθησης.

 

Για τα προγράμματα αυτά, τα οποία εντάσσονται στον μεταδευτεροβάθμιο κύκλο σπουδών του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος, ο Ν. 4521 του 2018 (ΦΕΚ 38 Α΄ /02-03-2018) ορίζει ότι:

 

“1. Με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων (…) μπορεί να ιδρύονται στα Α.Ε.Ι. Κέντρα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης

(Κ.Ε.Ε.), που παρέχουν διετή προγράμματα επαγ­γελματικής εκπαίδευσης για αποφοίτους των Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑ.Λ.). Τα προγράμ­ματα μπορεί να υλοποιούνται και σε συνεργασία με ερευνητικά κέντρα της ημεδαπής. Το Κ.Ε.Ε. απο­τελεί ακαδημαϊκή μονάδα του Ιδρύματος” (άρθρο 8).

 

Στα διετή αυτά προγράμματα:

 

“11. Η φοίτηση παρέχεται δωρεάν. Οι εκπαιδευόμενοι επιλέγονται στο πρόγραμμα βάσει του βαθμού του απολυτηρίου από το ΕΠΑ.Λ.. Επιπλέον κριτήρια μπορεί να ορίζονται στον Κανονισμό του Κ.Ε.Ε.. Η φοίτηση διαρκεί τέσσερα (4) εξάμηνα και περιλαμβάνει θεωρητική και εργαστηριακή εκπαί­δευση, συνολικής διάρκειας 1.200 διδακτικών ωρών, σύμφωνα με το πρόγραμμα σπουδών και πρακτική άσκηση συνολικής διάρκειας 960 ωρών, που μπορεί να πραγματοποιείται παράλληλα με τη φοίτηση, μετά την ολοκλήρωση του δεύτερου εξαμήνου. Οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να πραγματο­ποιούν την πρακτική άσκηση σε φυσικά πρόσωπα, Ν.Π.Δ.Δ., Ν.Π.Ι.Δ. και δημόσιες υπηρε­σίες, με ευθύνη του Α.Ε.Ι. στο οποίο φοιτούν, υπό την εποπτεία του Διευθυντή προγράμματος επαγγελ­ματικής εκπαίδευσης, ο οποίος παρακολουθεί την παρουσία και επίδοση του εκπαιδευομένου, διενερ­γεί επιτόπιους ελέγχους στην επιχείρηση για τη διασφάλιση της ποιότητας του περιβάλλοντος εργασίας και τηρεί ατομικό φάκελο πρακτικής άσκησης με τις σχετικές μηνιαίες εκθέσεις προόδου. Οι εκπαι­δευόμενοι που έχουν συμπληρώσει τουλάχιστον 120 ημερομίσθια στην ειδικότητα που εγγράφονται απαλλάσσονται, εφόσον το επιθυμούν, με υπεύθυνη δήλωση του άρθρου 8 του ν. 1599/1986 από την υποχρέωση πρακτικής άσκησης. Η πρακτική άσκηση μπορεί να χρηματοδοτείται από εθνικούς ή/και κοινοτικούς πόρους” (άρθρο 8 του Νόμου 4521 του 2018 ).

 

Και ακόμη:

 

“12. Το πρόγραμμα σπουδών κάθε προγράμματος επαγγελματικής εκπαίδευσης εγκρίνεται από τη Σύ­γκλητο, ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου και περιέχει τους τίτλους των μαθημάτων, το περιεχόμενό τους, τις εβδομαδιαίες ώρες διδασκαλίας τους, στις οποίες περιλαμβάνεται το κάθε μορφής επιτελού­μενο διδακτικό έργο, τη χρονική αλληλουχία ή αλληλεξάρτηση των μαθημάτων και λεπτομέρειες για το πρόγραμμα της πρακτικής άσκησης (…) (άρθρο 8, του 

Νόμου   4521 του 2018).

 

Λεπτομέρειες που αφορούν στην ρύθμιση θεμάτων οργάνωσης και λειτουργίας των Κ.Ε.Ε. (και, κατ’ επέκταση, των διετών προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης που θα παρέχονται από αυτά) επαφείονται στις αποφάσεις της Συγκλητου του Πανεπιστημίου, αφού, όπως ορίζεται:

 

“16. Με απόφαση της Συγκλήτου, που εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου του Κέντρου, καταρτίζεται ο Κανονισμός του Κέντρου, με τον οποίο ρυθμίζονται ιδίως: α) θέματα που αφορούν στην οργάνωση και τη λειτουργία του Κ.Ε.Ε., β) κριτήρια επιλογής εκπαιδευόμενων επιπλέον του βαθμού απολυτηρίου ΕΠΑ.Λ., όπως ιδίως η εργασιακή εμπειρία και κοινωνικά κριτήρια. γ) η διαδι­κασία και ο τρόπος εγγραφών, θέματα που αφορούν στην οργάνωση των σπουδών, στην έναρξη και λήξη του εκπαιδευτικού έτους, στον καθορισμό των διακοπών και αργιών, στον καθορισμό του ανώτατου ορίου απουσιών, καθώς και κάθε θέμα που αφορά στη φοίτηση και στην πρακτική άσκη­ση, δ) ειδικότερες προϋποθέσεις και κριτήρια επιλογής των διδασκόντων, ε) υποχρεώσεις και δι­καιώματα των εκπαιδευόμενων, θέματα που αφορούν στα πειθαρχικά παραπτώματα και στις πει­θαρχικές ποινές που επιβάλλονται στους εκπαιδευόμενους, καθώς και στα αρμόδια όργανα και στη διαδικασία επιβολής τους, στ) οι διαδικασίες εσωτερικής αξιολόγησης των δομών και των εκπαι­δευόμενων (…)” (άρθρο 8 του Νόμου 4521 του 2018 ), ενώ, ειδικότερα για την Πρακτική άσκηση: “19. Με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων μπορεί να καθορίζονται ο τρόπος και η διαδικασία υλοποίησης της πρακτικής άσκησης και κάθε άλλο σχετικό θέμα.» (άρθρο 8 του Νόμου 4521 του 2018 ).

 

Όσον αφορά στην ασφάλιση των παρακολουθούντων τα διετή προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης:

 

“14. Για τους εκπαιδευόμενους που δεν είναι άμεσα ή έμμεσα ασφαλισμένοι, η έκδοση των πιστοποιητικών υγείας και οι ιατρικές πράξεις που απαιτούνται για την πρακτική άσκηση γίνο­νται δωρεάν από δημόσια νοσοκομεία ή από ιατρούς συμβεβλημένους με το Δημόσιο ή με φορείς κοι­νωνικής ασφάλισης. Κατά τα λοιπά, υπάγονται στον Ενιαίο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (Ε.Φ.Κ.Α.),

κατ’ ανάλογη εφαρμογή της παρ. 10 του άρθρου 15 του ν. 3232/2004, μόνο για την περίπτωση ατυχήματος στους χώρους εργασίας κατά τη διάρκεια πραγματοποίησης της πρακτι­κής άσκησης.” (άρθρο 8, Ν. 4521 του 2018).

 

Για τους απόφοιτους των διετών προγραμμάτων σπουδών προβλέπεται:

 

“15. Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος απονέμονται διπλώματα επιπέδου πέντε (5) του Εθνικού και Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων” (άρθρο 8, Ν. 4521 του 2018).

 

Όσον αφορά στα Επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων από τα διετή προγράμματα επαγγελ­ματικής εκπαίδευσης:

 

“18. Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρη­σκευμάτων και του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού, καθορίζονται τα επαγγελματικά δικαιώματα που αντιστοιχούν στους τίτλους του παρόντος άρθρου. Για όσες ειδικότητες έχει ήδη εκδοθεί προεδρι­κό διάταγμα, σύμφωνα με την παρ. 9 του ν. 3879/2010, ισχύει αυτό, μέχρι την τροποποίηση ή αντικα­τάστασή του με το προεδρικό διάταγμα της παραγράφου αυτής” (άρθρο 8, Ν. 4521 του 2018).

 

Συνοψίζοντας,  οι απόφοιτοι της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης που αποφασίζουν να παρακολουθή­σουν τα Διετή Προγράμματα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης που θα προσφέρονται στα Πανεπιστή­μια, έχουν τα εξής δεδομένα:

 

  • Εισάγονται σε αυτά βάσει του βαθμού του απολυτηρίου από το ΕΠΑ.Λ.. Επιπλέον κριτήρια μπορεί να ορίζονται στον Κανονισμό του Κ.Ε.Ε.
  • Δεν υπάρχει διευκρίνηση για την δυνατότητα εισαγωγής στα προγράμματα αυτά αποφοίτων παλαιότερων τύπων σχολείων Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης ισότιμων με το ΕΠΑ.Λ.

Η φοίτηση διαρκεί τέσσερα (4) εξάμηνα και περιλαμβάνει θεωρητική και εργαστηριακή εκ­παίδευση, συνολικής διάρκειας 1.200 διδακτικών ωρών, σύμφωνα με το πρόγραμμα σπου­δών και πρακτική άσκηση

  • συνολικής διάρκειας 960 ωρών, που μπορεί να πραγματο­ποιείται παράλληλα με τη φοίτηση, μετά την ολοκλήρωση του δεύτερου εξαμήνου
  • Δεν υπάρχει διευκρίνηση για αμοιβή τους στον χώρο που πραγματοποιούν την Πρακτική τους άσκηση
  • Δεν υπάρχει διευκρίνηση για την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη για το χρονικό διάστη­μα της πρακτικής τους άσκησης, παρά μόνο ότι υπάγονται στον Ενιαίο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (Ε.Φ.Κ.Α.), κατ’ ανάλογη εφαρμογή της παρ. 10 του άρθρου 15 του ν. 3232/2004, μόνο για την περίπτωση ατυχήματος στους χώρους εργασίας κατά τη διάρκεια πραγματοποίη­σης της πρακτικής άσκησης.
  • Δεν υπάρχει διευκρίνηση σχετικά με το αν θεσμοθετείται χρόνος ασφάλισης ως συντάξιμος γι’ αυτούς που πραγματοποιούν πρακτική άσκηση
  • Λαμβάνουν Πτυχίο Επαγγελματικής Ειδικότητας Εκπαίδευσης και Κατάρτισης Επιπέδου 5 χωρίς να απαιτείται συμμετοχή τους σε εξετάσεις Πιστοποίησης στον ΕΟΠΠΕΠ.
  • Δεν διευκρινίζεται αν η αποφοίτηση από τα Διετή Προγράμματα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης θα προσφέρει την δυνατότητα (υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις) συνέχισης των σπουδών στην Σχολή όπου διεξήχθη το Διετές αυτό Πρόγραμμα ή αν θα προσφέρει εκπαιδευτικές μονάδες για τον σκοπό αυτό.

 

Γ. Διετή Προγράμματα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης ή Μεταλυκειακού Έτους – Τάξη Μαθητείας;

 

Η παραπάνω συγκριτική αναφορά μεταξύ των Διετών Προγραμμάτων Σπουδών Επαγγελματικής Εκπαίδευσης των Πανεπιστημίων και του Μεταλυκειακού Έτους – Τάξης Μαθητείας δεν επιτρέπει στον αναγνώστη αυτού του άρθρου να σχηματίσει σαφή άποψη για τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η επιλογή του κάθε προτεινόμενου προγράμματος ως εκπαιδευτικής διεξόδου για τους αποφοίτους της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, σύγκριση κατά την οποία σε δυσμενή θέση εμφανίζεται η επιλογή των Διετών Προγραμμάτων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. Στο γεγονός αυτό σημαντικότατο ρόλο διαδραματίζει η μη κοινοποίηση (ή μήπως η μη ύπαρξη;) αναλυτικού νομοθετικού πλαισίου λειτουργίας των Διετών 

Προγραμμάτων Σπουδών Επαγγελματικής Εκπαίδευσης των Πανεπιστημίων, αφού μέχρι σήμερα δεν έχει ανακοινωθεί (τουλάχιστον δεν έχει κοινοποιηθεί σε ευρεία κλίμακα) κάτι σχετικό από τα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα που έχουν αναλάβει να λειτουργήσουν τα Διετή Προγράμματα Σπουδών Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. Το γεγονός αυτό της ελλιπούς ενημέρωσης των ενδιαφερομένων για τα Διετή Προγράμματα θέτει τα προγράμματα αυτά σε δυσμενή θέση σε σχέση με το Μεταλυκειακό Έτος – Τάξη Μαθητείας, γεγονός που εύκολα τεκμηριώνεται στην αντίληψη του αναγνώστη των δεδομένων που τίθενται υπόψη του για την επιλογή του κάθε προγράμματος, όπως αυτά έχουν παρατεθεί παραπάνω (στις ενότητες Α και Β αυτού του άρθρου).

Αν τα Διετή Προγράμματα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης δεν στηριχθούν έγκαιρα με τις απαιτούμενες νομοθετικές ρυθμίσεις που θα διέπουν την λειτουργία τους σε κάθε της λεπτομέρεια, γεγονός που θα βοηθήσει τους ενδιαφερόμενους να προσδιορίσουν το εκπαιδευτικό στίγμα που επιχειρείται με τα προγράμματα αυτά να τεθεί στην Επαγγελματική εκπαίδευση της χώρας μας, το μέλλον των προγραμμάτων αυτών στον σύγχρονο εκπαιδευτικό χάρτη δεν προοιωνίζεται ως ευοίωνο.