Πρόσφατα ολοκληρώθηκε το σχέδιο πρότασης για το πλαίσιο πρόσβασης σε επαγγελματικές δραστηριότητες, βάσει προσόντων που προσδίδουν οι τίτλοι σπουδών που αποκτούν οι πτυχιούχοι Τμημάτων Πολιτικών Τ.Ε. Δομικών Έργων ή Έργων Υποδομής (ή ισοδύναμης κατεύθυνσης) το οποίο συνέταξε επιτροπή που προέβλεπε ο 4485/2017, ορίστηκε από τον Υπουργό Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων και στην οποία συμμετείχαν διπλωματούχοι και πτυχιούχοι μηχανικοί. Στο πλαίσιο της συμβολής στον δημόσιο διάλογο και της ανάδειξης των πτυχών του πολύπλοκου αυτού ζητήματος παραθέτουμε μια σειρά από στοιχεία.

Παρά τα θετικά βήματα ακαδημαϊκής ολοκλήρωσης των ΤΕΙ που έλαβαν χώρα τα τελευταία 18 χρόνια, παρέμεινε και παραμένει μεγάλο αγκάθι για τους πτυχιούχους των αναφερόμενων ιδρυμάτων η έκδοση των επαγγελματικών δικαιωμάτων που για 30 και πλέον χρόνια εκκρεμούν σε ό,τι αφορά τα τμήματα ειδικοτήτων μηχανικών. Η πρώτη απόπειρα για έκδοση Π.Δ. στις συγκεκριμένες ειδικότητες έγινε το 1994 με τη δημοσίευση του ΦΕΚ 318/94, για το οποίο πραγματοποιήθηκε προσφυγή ακύρωσης στο ΣτΕ από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος. Τελικά η προσφυγή του ΤΕΕ εκδικάστηκε από την ολομέλεια του ΣτΕ και εκδόθηκε η απόφαση 678/2005 η οποία επί της ουσίας επαναλάμβανε ότι τα ΤΕΙ ανήκουν στην Ανώτερη Εκπαίδευση (παρά το ότι με τον νόμο 2916 είχαν ήδη γίνει Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα από το 2001) και δεν μπορούν να προσδίδουν τα ίδια επαγγελματικά δικαιώματα με τους αποφοίτους των Πολυτεχνικών Σχολών. Συνεπώς με βάση την απόφαση 678/2005 του ΣτΕ οι απόφοιτοι των ΤΕΙ στις ειδικότητες των Πολιτικών Μηχανικών δεν έχουν αναγνωρισμένα έως σήμερα.

Στη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων οι πτυχιούχοι μηχανικοί ΤΕΙ δραστηριοποιούνται επαγγελματικά κάνοντας διασταλτική χρήση των Βασιλικών Διαταγμάτων των Υπομηχανικών, χωρίς όμως να προκύπτει με νομοθετική διάταξη σαφής αντιστοίχιση των Σχολών Υπομηχανικών με τα τμήματα των ΤΕΙ. Σημαντική μερίδα πτυχιούχων ΤΕΙ στις ειδικότητες των Μηχανικών επιβίωσαν επαγγελματικά μέσα σε μία έντονη αμφισβήτηση που αγγίζει τα όρια του κοινωνικού ρατσισμού εξαιτίας της αδράνειας της Πολιτείας η οποία παρουσιαζόταν ανίσχυρη να εκπληρώσει το χρέος της προς τους πτυχιούχους. Όλα αυτά τα χρόνια υπήρξε έντονη διαμάχη ανάμεσα στους συνδικαλιστικούς φορείς των διπλωματούχων και των πτυχιούχων μηχανικών και, κατά γενική ομολογία όλων των εμπλεκομένων, δεν υπήρξε ποτέ ουσιαστικός διάλογος για την επίλυση του θέματος, με την Πολιτεία να αδιαφορεί και να μεταθέτει τη λύση για αργότερα.

Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε κανένα δικαίωμα να διαιωνίσει περαιτέρω αυτή την παθογένεια. Όπως και σε άλλα θέματα, έτσι και σε αυτό αποφάσισε να μη δραπετεύσει, αλλά να δώσει μία λύση που θα θέσει τα θεμέλια για την οριστική άρση του ντροπιαστικού αποκλεισμού των αποφοίτων Πολιτικών Μηχανικών Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (ΤΕ) από την πρόσβαση σε επαγγελματικές δραστηριότητες. Με βάση το άρθρο 46 του ν. 4485/2017, ο οποίος συνέβαλε στην περαιτέρω ακαδημαϊκή αναβάθμιση των ΤΕΙ και έθεσε θεμέλια για τις συνέργειες μεταξύ ΤΕΙ και Πανεπιστημίων στον Ενιαίο Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας, το ΥΠΠΕΘ όρισε επταμελή επιστημονική Επιτροπή προκειμένου να καταρτίσει σχέδιο πρότασης σχετικά με το πλαίσιο πρόσβασης σε επαγγελματικές δραστηριότητες, βάσει προσόντων που προσδίδουν οι τίτλοι σπουδών που αποκτούν οι πτυχιούχοι Τμημάτων Πολιτικών Μηχανικών ΤΕ. Η Επιτροπή είχε ισορροπημένη εκπροσώπηση από Πολιτικούς Μηχανικούς ΤΕ και Διπλωματούχους Πολιτικούς Μηχανικούς που έχουν ενεργό επαγγελματική δράση αλλά και συμμετοχή στα αντίστοιχα επιμελητήρια και από μέλη ΔΕΠ των ΤΕΙ και των Πολυτεχνείων των Τμημάτων Πολιτικών Μηχανικών. Συνεπώς η Επιτροπή αποτελείται από ειδήμονες που πέραν της επιστημονικής και επαγγελματικής τους εμπειρογνωμοσύνης, είχαν πλήρη εικόνα της ιστορικής εξέλιξης αυτής της τραγωδίας αλλά και πολιτική βούληση να εισηγηθούν αμοιβαία αποδεκτή λύση για τους Πολιτικούς Μηχανικούς ΤΕΙ.

Για να βρεθεί η χρυσή τομή η Επιτροπή αποφάσισε να μελετήσει σε βάθος το σκεπτικό της απόφασης του ΣτΕ 678/2005 που ακύρωσε το ΠΔ 318/94 σε συνδυασμό με τον νόμο 2916/2001 και ειδικότερα τη διάταξη ότι τα πτυχία των πτυχιούχων πριν και μετά τον νόμο είναι ισάξια και τα επαγγελματικά δικαιώματα των πτυχιούχων είναι τα ίδια, πριν και μετά την ανωτατοποίηση. Με βάση τους υπάρχοντες νομικούς περιορισμούς, η Επιτροπή κατέληξε σε ομόφωνο πόρισμα που δίνει τέλος στην ομηρία χιλιάδων πτυχιούχων μηχανικών ΤΕ και ταυτόχρονα τους αναβαθμίζει επαγγελματικά και επιστημονικά με τη σύμφωνη γνώμη του ΤΕΕ. Για πρώτη φορά υπάρχει η δυνατότητα ομοφωνίας για τη θέσπιση σαφών επαγγελματικών και επιστημονικών ορίων σε ό,τι αφορά την ανάληψη τεχνικής ευθύνης για τους πτυχιούχους ΤΕ. Με προσεκτική μελέτη του σχεδίου γίνεται αντιληπτό ότι δίνεται η δυνατότητα στους Πολιτικούς Μηχανικούς ΤΕ να συνεργάζονται ισότιμα και αρμονικά με τους Διπλωματούχους Μηχανικούς στο 70% και πλέον των έργων του ελευθερίου επαγγέλματος και σε πολλά έργα που υπάγονται στους νέους αντισεισμικούς κανονισμούς με πλήρη αυτοδυναμία, δυνατότητα που τους δίνεται για πρώτη φορά επισήμως. Συνεπώς μετά από 31 χρόνια τίθενται οι βάσεις για να εκπληρωθεί η υποχρέωση της πολιτείας.

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να τονιστεί ότι η κατάληξη της Επιτροπής σε κοινό πόρισμα δεν ήταν μία εύκολη διαδικασία. Η εύρεση μίας αμοιβαία αποδεκτής λύσης σε μία διαπραγμάτευση μεταξύ μερών με αντικρουόμενα συμφέροντα δεν είναι προφανής και η ευκολότερη τακτική είναι πάντα αυτή της υπονόμευσης της διαδικασίας, ειδικά αν οι συμμετέχοντες διακατέχονται από συντεχνιακό μαξιμαλισμό. Ευτυχώς στην περίπτωσή μας η πλειοψηφία των μελών της Επιτροπής επέδειξε παραδειγματική υπευθυνότητα και ωριμότητα, ώστε να μην παραπεμφθεί το θέμα για άλλη μία φορά στις καλένδες, ειδικά σε μία περίοδο που ακόμα και αυτό το πλαίσιο πρόσβασης που αναφέρεται στα Βασιλικά Διατάγματα αμφισβητείται διαρκώς από τις υπηρεσίες της Πολεοδομίας και άλλες συναφείς υπηρεσίες. Η βούληση του ΥΠΠΕΘ προς την απόδοση λύσης δε σταματά μόνο στο πεδίο των Επιτροπών. Μετά από προσπάθειες του ΥΠΠΕΘ, το ΤΕΕ έλαβε απόφαση να εγγράψει τους Μηχανικούς ΤΕ στα μητρώα του, μία απόφαση που αποτελεί άλλη μία εμβληματική κίνηση για την ομαλοποίηση των σχέσεων και την αποκατάσταση της κανονικότητας στον επαγγελματικό χώρο των Πολιτικών Μηχανικών.

Όσοι γνωρίζουν το θέμα σε βάθος, ξέρουν ότι στο παρελθόν υπήρξαν πολλές ευκαιρίες να γεφυρωθεί το χάσμα, αλλά χάθηκαν λόγω επίδειξης υπέρμετρου συντεχνιασμού εις βάρος των αποφοίτων ΤΕ. Επίσης όσοι εμπλέκονται γνωρίζουν ότι αν χαθεί και η παρούσα ευκαιρία το θέμα θα παραπεμφθεί στις καλένδες για πολλά έτη με ανυπολόγιστη ζημιά για τους πτυχιούχους μηχανικούς ΤΕ σε μία εποχή που η θεσμοθέτηση των ηλεκτρονικών μητρώων επιβάλλει νέους αποκλεισμούς από επαγγελματικές δραστηριότητες.

Ως επίμετρο θα πρέπει επίσης να αποσαφηνιστούν δύο θέματα. Πολλοί καλοπροαίρετοι απόφοιτοι ζητούν να ληφθούν υπόψη οι μεταπτυχιακοί τίτλοι στην απόκτηση περισσότερων επαγγελματικών δικαιωμάτων. Αυτή η πρόταση είναι επί της αρχής σωστή, αλλά αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει θεσμοθετημένος μηχανισμός (π.χ. κάποιος οργανισμός τύπου ΔΟΑΤΑΠ) για την απόδοση επαγγελματικών δικαιωμάτων από μεταπτυχιακούς τίτλους μετά από έλεγχο και αξιολόγηση των τίτλων αυτών από επιτροπές εμπειρογνωμόνων. Μία πρωτοβουλία προς τη θεσμοθέτηση μίας δόκιμης και ευρέως αποδεκτής διαδικασίας προς αυτή την κατεύθυνση είναι στις προτεραιότητες του ΥΠΠΕΘ και άρχισε να μελετάει το θέμα αυτό. Η Επιτροπή όμως δεν μπορούσε να βασίσει το πόρισμά της σε διαδικασίες που δεν υπάρχουν. Επίσης, κάποιοι αυτόκλητοι υπερασπιστές των αποφοίτων έσπευσαν να συσχετίσουν τα προτεινόμενα επαγγελματικά δικαιώματα που απορρέουν από τις αποφάσεις του ΣτΕ για τα ΤΕΙ με αυτά που θα αποδίδουν τα νέα πτυχία του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Προφανώς μία τέτοια συσχέτιση δε γίνεται καλοπροαίρετα και δε βασίζεται σε καμία νομική υποχρέωση. Το νέο Πανεπιστήμιο προσφέρει αναβαθμισμένα προγράμματα σπουδών και αποτελεί μία νέα οντότητα που θα αποκτήσει νέα διευρυμένα επαγγελματικά δικαιώματα για τις ειδικότητες των Μηχανικών χωρίς καμία δέσμευση από τη νομοθεσία που ισχύει για τα ΤΕΙ. Η πολιτική του ΥΠΠΕΘ για την εμπέδωση του Ενιαίου Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας που εγκαινιάστηκε με την ίδρυση του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και συνεχίστηκε με τις συνέργειες ΤΕΙ και Πανεπιστημίων στην περιφέρεια είναι η μόνη πραγματική πολιτική αναβάθμισης. Στο πλαίσιο αυτό το ΥΠΠΕΘ επεξεργάζεται και λύση για την πρόσβαση αποφοίτων ΤΕΙ στα νέα προγράμματα σπουδών μέσω ενός παράλληλου συστήματος κατατακτηρίων εξετάσεων που θα αφορά μόνο αυτούς, ώστε και οι παλιοί απόφοιτοι να μπορούν να αναβαθμίσουν τα πτυχία τους και άρα τα επαγγελματικά τους δικαιώματα.

Σε λίγες ημέρες το Σχέδιο θα βγει σε διαβούλευση. Καλούμε τους αποφοίτους μηχανικούς ΤΕ να κλείσουν τα αυτιά τους σε μαξιμαλιστικά αιτήματα που τόσα χρόνια δεν έγινε δυνατόν να ικανοποιηθούν και να συμμετέχουν εποικοδομητικά στη διαβούλευση προτείνοντας αλλαγές που θα λαμβάνουν υπόψη το ιστορικό του ζητήματος, ώστε να προκύψει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα που θα εξασφαλίζει τα συμφέροντά τους σε μία εποχή που επιβάλλεται η συνεργασία μεταξύ των Πτυχιούχων Μηχανικών ΤΕ και των Διπλωματούχων Μηχανικών.