Γράφει η Δρ Κωνσταντίνα Γκόλτσιου
Παιδίατρος-Αναπτυξιολόγος

Ολοένα και περισσότεροι γονείς αποφασίζουν στην εποχή μας να… καθυστερήσουν την έναρξη του Δημοτικού για τα παιδιά τους, ιδιαίτερα αν εκείνα είναι γεννημένα προς το τέλος του χρόνου ή είναι γεννημένα πρόωρα.

Και τούτο καθώς αυξάνονται διαρκώς οι μελέτες που υποστηρίζουν ότι όσο πιο μικρή η ηλικία κύησης και το βάρος γέννησης τόσο πιο συχνές και σοβαρές οι αναπτυξιακές διαταραχές αλλά και όσο προτιμότερη η παρέμβαση τόσο αποτελεσματικότερη. Έτσι λοιπόν τώρα πια το ερώτημα μετατίθεται: πότε είναι έτοιμα τα παιδιά για το νηπιαγωγείο;

Με τον όρο ετοιμότητα δεν εννοούμε μόνο το νοητικό επίπεδο του παιδιού, αλλά και η συναισθηματική ωριμότητα, τις κοινωνικές δεξιότητες, την ωριμότητα του λόγου, της αδρής και λεπτής κίνησης, τη βιολογική ωρίμανση. Οφείλουμε να σεβαστούμε ότι η ωρίμανση αυτή δεν είναι πάντοτε η ίδια για όλα τα παιδιά και διαφέρει σημαντικά μεταξύ των δυο φύλων, αλλά και ότι το κάθε παιδί έχει τον δικό του ρυθμό ανάπτυξης. Ειδικά όμως τα πρόωρα παιδιά κινδυνεύουν να εμφανίσουν ‘ήπια’ νευροαναπτυξιακά προβλήματα, όπως δυσκολίες οργάνωσης, προσοχής, συγκέντρωσης, μνήμης και συμπεριφοράς, οπτικής και ακουστικής αντίληψης, κοινωνικής επαφής αλλά και αισθητηριακά προβλήματα. Και τούτο καθώς η κρίσιμη περίοδος ανάπτυξης του εγκεφάλου στο τρίτο τρίμηνο της κύησης είναι σαφώς διαφορετική όταν πραγματοποιείται στο ήρεμο και προστατευμένο περιβάλλον της μήτρας από εκείνο μιας θερμοκοιτίδας. Ευτυχώς στην εποχή μας τα παιδιά με ιστορικό «τρικυμιώδους» πορείας μέσα στη Μονάδα Νεογνών είναι όλο και λιγότερα. Όμως τα παραπάνω τα προβλήματα δεν τα αντιμετωπίζουν μόνο αυτά τα παιδιά αλλά και εκείνα που δεν χρειάστηκε να παραμένουν στην Μονάδα Νεογνών ή δεν εμφάνισαν εγκεφαλική βλάβη στον έλεγχο που έγινε στο Μαιευτήριο καθώς και τα πρόωρα άνω των 34 εβδομάδων.
Καθώς όμως ο εγκέφαλος όλων των βρεφών είναι εύπλαστος, έχει μεγάλη σημασία η έγκαιρη ανίχνευση τέτοιων δυσκολιών και η πρώιμη παρέμβαση από μικρή ηλικία. Γι αυτό και επιβάλλεται η αναπτυξιακή παρακολούθηση τους σε ηλικίες -κλειδιά. Στα πλαίσια αυτής της παρακολούθησης, πολύ συχνά ο Αναπτυξιολόγος μπορεί να προτείνει την αναστολή φοίτησης στο Δημοτικό, ή ακόμα καλύτερα στο νήπιο.


Οι γονείς των παιδιών αυτών ίσως βρουν πιο αποτελεσματικό να σκέφτονται τις μακροπρόθεσμες συνέπειες των δυσκολιών του παιδιού τους και όχι τις βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα μίας ενδεχόμενης καθυστέρησης στην έναρξη φοίτησης των παιδιών τους στο Δημοτικό. Μια βεβιασμένη ένταξη στην προσχολική και πρωτοβάθμια εκπαίδευση θα μπορούσε να δημιουργήσει στα παιδιά αυτά προβλήματα που θα το ακολουθούν όχι μόνο στην Α Δημοτικού αλλά και στα επόμενα σχολικά χρόνια και θα αμαυρώσουν τη χαρά και την ικανοποίηση τη μάθησης και της εκπαίδευσης: πολλά μαθησιακά κενά, έντονα ψυχολογικά προβλήματα, συναισθήματα απόρριψης, άγχους, κατάθλιψης και ενδεχομένως αντιδραστική, αντικοινωνική και παραβατική συμπεριφορά με επακόλουθο την περιθωριοποίηση στο απώτερο μέλλον

Το πιο σωστό ερώτημα λοιπόν θα έπρεπε να είναι όχι αν ένα παιδί είναι έτοιμο να μάθει, αλλά τι είναι έτοιμο να μάθει ένα παιδί; Για κάθε παιδί υπάρχει the gift of time, ο κατάλληλος δηλαδή χρόνος όπου αποκτά τις παραπάνω δεξιότητες και όταν προσπαθούμε να χωρέσουμε όλα τα παιδιά που είναι γεννημένα στην διάρκεια μιας χρονιάς (και ειδικά αυτά που ίσως ήταν προγραμματισμένο να γεννηθούν στην επόμενη χρονιά!) σε ένα μοντέλο έχουμε μεγάλη πιθανότητα να αποτύχουμε. Το Σχολείο θα πρέπει να είναι ένας χώρος χαράς, αυτοπεποίθησης και κοινωνικοποίησης και όχι ένα σοβαρό αίτιο για συναισθήματα άγχους και απόρριψης για το παιδί και την οικογένεια του.
Φυσικά η παρακολούθηση και η καθοδήγηση του παιδιού και της οικογένειας από τον αναπτυξιολόγο δεν σταματά εκεί, συνεχίζεται και στα επόμενα ευαίσθητα και κρίσιμα χρόνια του Δημοτικού, καθώς οι μαθησιακές δυσκολίες των προώρων και ελλιποβαρών είναι διαφορετικές από εκείνες που παρουσιάζει ο γενικός πληθυσμός.

Βέβαια ο όρος σχολική ετοιμότητα δεν σημαίνει μόνο την ετοιμότητα του παιδιού για το σχολείο αλλά και την ετοιμότητα του σχολείου να δεχτεί παιδιά από διαφορετικά κοινωνικοοικονομικά περιβάλλοντα, με διαφορετικούς βαθμούς βιολογικής ωρίμανσης και διαφορετικές δεξιότητες-δυσκολίες.
Τελικός μας στόχος δεν θα πρέπει να είναι να κάνουμε παιδιά έτοιμα για το σχολείο αλλά να ετοιμάσουμε τα σχολειά και την κοινωνία μας για τα παιδιά μας.

Δρ Κωνσταντίνα Γκόλτσιου Παιδίατρος-Αναπτυξιολόγος