«Η γλώσσα αλλάζει και η κοινότητα αποφασίζει εάν τα λάθη του σήμερα θα γίνουν κανόνες του αύριο»

Τα πορίσματα του 4ο Δ.Θ.Π. «Ελληνική Γλώσσα, Πολιτισμός και ΜΜΕ» Ν. Τσιτσανούδη – Μαλλίδη: «Αλίμονο εάν δεν εμπλέξουμε τους νέους σε όμορφες δράσεις. Δεν θα καταφέρουμε ποτέ να τις κάνουμε ωραιότερες».

Με εξαιρετική επιτυχία και συμμετοχές από Καθηγητές και φοιτητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του 4ου Διεθνούς Θερινού Πανεπιστημίου «Ελληνική Γλώσσα, Πολιτισμός και ΜΜΕ» που οργάνωσε το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Η άριστη οργάνωση, η συμμετοχή και οι συνέργειες με κορυφαίες διεθνείς ακαδημαϊκούς και δημοσιογραφικούς φορείς, αλλά και οι εμπνευσμένες θεματικές του προγράμματος σε συνδυασμό με την συστηματική και υψηλού επιπέδου ακαδημαϊκή εποπτεία της υπεύθυνης του προγράμματος κ. Νικολέττας Τσιτσανούδη – Μαλλίδη, Επίκουρης Καθηγήτριας Γλωσσολογίας συγκρότησαν ένα άριστο αποτέλεσμα. Το φετινό θέμα του Διεθνούς Πανεπιστημίου ήταν το λάθος στη γλώσσα και στην επικοινωνία και οι προσεγγίσεις που έγιναν, δεν ήταν παρά ένας ουσιαστικός αναστοχασμός για την ελληνική γλώσσα και τις προοπτικές της.

Το πρώτο μάθημα στους φοιτητές προσέφερε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Προκόπιος Παυλόπουλος, ο οποίος μίλησε για την επαλήθευση και την επιλάθευση. Γεγονός που αναγνωρίστηκε ως απολύτως πρωτοποριακό και σηματοδοτεί μία πολύ σημαντική αναγνώριση για το πρόγραμμα. Όπως υποστήριξε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, το χρονικό της σύγχρονης επιστημολογικής εξέλιξης μπορεί να περιγραφεί ως ένα «διάνυσμα», το μήκος του οποίου οριοθετούν στη μια άκρη του η μέθοδος της «Επαλήθευσης» και, στην άλλη άκρη του, η μέθοδος της επιλάθευσης. Όπως τόνισε, η «μεγάλη ανατροπή» της μεθόδου που υιοθέτησε ο Albert Einstein για την διατύπωση της Θεωρίας της Σχετικότητας οδήγησε στην διατύπωση της διαδικασίας της επιλάθευσης, ως μέσου απόδειξης της επιστημονικής αλήθειας μιας πρότασης, εκτός του χώρου της λογικής και των μαθηματικών. Από την διαδικασία της απλής διαψευσιμότητας μιας επιστημονικής πρότασης, οδηγηθήκαμε στην σύλληψη της «Επιστημονικής Επανάστασης», η οποία συντελείται μέσα από την αντικατάσταση του ήδη αποδεκτού επιστημονικού «Παραδείγματος» από άλλο, υπό συγκεκριμένες συνθήκες. Όπως υποστήριξε ο ΠτΔ, τα σωζόμενα έργα των Προσωκρατικών παρέχουν παραδείγματα, τα οποία δείχνουν ότι στην μεγαλειώδη πορεία τους προς την γέννηση και την εξέλιξη της Επιστήμης ακολούθησαν, σε πολύ γενικές βεβαίως γραμμές και τηρουμένων των επιστημονικών αναλογιών της εποχής, την μέθοδο της επιλαθευτικής διαδικασίας.

Πολύ σημαντικές ήταν και οι εισηγήσεις των γλωσσολόγων που φιλοξενήθηκαν στο πρόγραμμα αναφορικά με την εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας και τα λάθη που παρατηρούνται σε αυτή. Όπως συμπερασματικά αναφέρθηκε, οι αλλαγές στην ορθογραφία των λέξεων προκαλούν ένα ξεχωριστό ενδιαφέρον, αλλά και δημιουργούν πολλές φορές μία μορφή σύγχυσης και αβεβαιότητας. Οι γλωσσικές αλλαγές ξεκινούν από τη χρήση της γλώσσας και μπορούν να εμφανιστούν με τη μορφή λάθους, δηλαδή υπέρβασης του συστήματος, όταν αυτό παρουσιάζει ασάφεια ή αδιαφάνεια για τους ομιλητές. Η ιστορία έχει δείξει ότι αυτά που σε μια εποχή θεωρούνται λάθη αποτελούν δυνάμει τη δομή της επόμενης φάσης, αν τα δεχτεί συνολικά η γλωσσική κοινότητα.

Με βάση τις αρχές ότι ο χρόνος παραλλάζει τα γλωσσικά σημεία τα οποία υποχρεώνονται σε αλλοίωση, ακριβώς επειδή συνεχίζονται, αλλά και ότι η συνέχεια εξυπονοεί τη μετατόπιση, η εργασία καταδεικνύει τις αλλαγές που σημειώνονται σε γλωσσικές χρήσεις σε ποικίλα συντακτικά και νοηματικά περιβάλλοντα για τα οποία η γραμματική λειτουργεί παντελώς απαγορευτικά. Τα γλωσσικά λάθη αντιμετωπίζονται ως πρόκριμα γλωσσικών αλλαγών ή ίχνη κυοφορούμενων γλωσσικών ανατροπών. Εξετάζονται περιπτώσεις κατά τις οποίες η γλωσσική μετατροπή έχει ήδη συντελεστεί ή σταδιακά ολοκληρώνεται καθώς το γλωσσικό έδαφος προετοιμάζεται για την είσοδο και επικράτηση των διάδοχων ισοδύναμων ή υποκατάστατων γλωσσικών τύπων και σχημάτων. Η αρχή των μεταβολών, των «αλλοιώσεων» ή των «αποκλίσεων» βασίζεται στην αρχή της συνέχειας της γλώσσας.

Το 4ο Δ.Θ.Π. κάλυψε και το θέμα των περιπτώσεων αντιμετώπισης του λάθους ως παρέκκλισης κατά την αρχαιότητα, των λογοτεχνικών «ανορθογραφιών», της γλωσσικής κατάκτησης, της προφοράς, των ποικιλιών, αλλά και της ενσυναίσθησης, ως μεθόδου καλύτερης επικοινωνίας. Πολύ σημαντικές όμως ήταν και οι διεπιστημονικές αναφορές για την επικοινωνία του ψεύδους και τα fake news, καθώς και της σημασίας της επικοινωνίας κατά τη διαχείριση κρίσεων. Πρόκειται για έναν ευρηματικό συνδυασμό που οι συμμετέχοντες με ενθουσιασμό παρακολούθησαν. Το brainstorming που ακολούθησε ήταν πραγματικά εντυπωσιακό, καθώς οι φοιτητές παρουσίασαν οι ίδιοι δικές τους εισηγήσεις σε στρογγυλές τράπεζες, ανατροφοδοτώντας τους δασκάλους τους.

Οι φοιτητές του «Ελληνική Γλώσσα, Πολιτισμός και ΜΜΕ» αποφάσισαν μάλιστα, να δημιουργήσουν έναν όμιλο αποφοίτων, ο οποίος θα λειτουργήσει ως εστία σκέψης και δημιουργικών πρωτοβουλιών στο άμεσο μέλλον, με τη διοργάνωση συμποσίων και εκδηλώσεων, που θα υπηρετούν τη φιλοσοφία του προγράμματος. «Στόχος – δήλωσε η Ακαδημαϊκή Διευθύντρια κ. Τσιτσανούδη – είναι οι νέοι να εμπλακούν σε τέτοιες παραγωγικές πρωτοβουλίες και να πάρουν οι ίδιοι τη σκυτάλη, σχεδιάζοντας υψηλού επιπέδου ακαδημαϊκές δράσεις. Αλίμονο εάν δεν εμπλέξουμε τους νέους σε όμορφα πράγματα, δεν θα καταφέρουμε ποτέ να τα κάνουμε ωραιότερα».