Προετοιμασμένη για κάθε εξέλιξη είναι η Ιεραρχία μετά και τις πρόσφατες δηλώσεις κυβερνητικών στελεχών (όπως του υπουργού Δικαιοσύνης, Σταύρου Κοντονή) υπέρ του διαχωρισμού κράτους-Εκκλησίας.

Σε περίπτωση, μάλιστα, που η κυβέρνηση επιδιώξει να αγγίξει το θέμα, μέσω της επικείμενης συνταγματικής αναθεώρησης, τότε η Ελλαδική Εκκλησία, ως φαίνεται, δεν θα μείνει με «σταυρωμένα τα χέρια», θα αναλάβει δράσεις και πρωτοβουλίες και, εάν κριθεί αναγκαίο, τότε δεν αποκλείεται να «βάλει μπροστά» το δικό της «plan B».

Το είχε αφήσει να εννοηθεί, άλλωστε, και ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, όταν, ερωτηθείς στο παρελθόν σχετικά με το ενδεχόμενο του χωρισμού της Εκκλησίας από το κράτος, είχε πει με έμφαση: «Εχουμε ολοκληρωμένες απαντήσεις. Αυτοί που σκέφτονται τέτοια πράγματα θα το μετανοήσουν…». Η θέση του Αρχιεπισκόπου αποτυπώνει και τη συνολική στάση της Ιεραρχίας στο ζήτημα διαχρονικά.

Αν και πολλοί μητροπολίτες εκτιμούν ότι οι κυβερνητικές παρεμβάσεις υπέρ του διαχωρισμού είναι «απλώς ένα… πυροτέχνημα» και ότι γίνονται «για επικοινωνιακούς και μόνο λόγους» με στόχο «τον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης από το μεγάλο εθνικό ζήτημα που είναι η συμφωνία των Πρεσπών για το Σκοπιανό», ωστόσο δεν κρύβουν την ανησυχία τους για τις πραγματικές προθέσεις του Μεγάρου Μαξίμου απέναντι στην Εκκλησία. Γι’ αυτό και τονίζουν την ανάγκη να βρίσκεται η Εκκλησία σε διαρκή επαγρύπνηση έτσι ώστε, όταν και εφόσον κληθεί, να μπορέσει να διαχειριστεί τα όποια νέα δεδομένα.

Το πρώτο βήμα που εκτιμάται ότι θα κάνει η Εκκλησία, αν τα πράγματα οδηγήσουν σε χωρισμό, είναι να χαράξει τη δική της αυτόνομη πορεία, στα πρότυπα της Αρχιεπισκοπής Κύπρου, με στόχο να καλύψει τις μεγάλες ανάγκες, στο κοινωνικό της, κυρίως, έργο.

«Εάν το θελήσει η Πολιτεία και έχει τη συγκατάθεση αυτού του λαού, ας το επιχειρήσει, τηρώντας βεβαίως τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει απέναντι της Εκκλησίας…», είχε διαμηνύσει στο παρελθόν η Ιεραρχία που είχε ασχοληθεί διεξοδικά με το θέμα.

Στο πλαίσιο αυτό και βεβαίως στην περίπτωση που κληθεί να αναλάβει τη μισθοδοσία του Κλήρου (περίπου 10.000 ιερείς πληρώνονται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό), τότε θα διεκδικήσει πίσω το μέρος της περιουσίας που είχε δώσει στο ελληνικό κράτος τη δεκαετία του ’50 για την αποκατάσταση των ακτημόνων.

Ειδικότερα, το 1952 με τη «Σύμβαση περί εξαγοράς υπό του Δημοσίου κτημάτων της Εκκλησίας προς αποκατάστασιν ακτημόνων καλλιεργητών και κτηνοτρόφων», η Εκκλησία της Ελλάδος παραχώρησε στο κράτος το 80% της αγροτικής περιουσίας της με αντάλλαγμα να λάβει κάποια αστικά ακίνητα και 45.000.000 δραχμές. Στην ίδια σύμβαση καθιερώθηκε και η «μισθοδοσία» των κληρικών από τον Κρατικό Προϋπολογισμό.

Επιπλέον, στα σχέδια της Ελλαδικής Εκκλησίας συμπεριλαμβάνονται η όσο το δυνατόν καλύτερη αξιοποίηση της υπάρχουσας εκκλησιαστικής περιουσίας και η δημιουργία εκπαιδευτικών και ιατρικών μονάδων, ενώ δεν αποκλείεται να δημιουργήσει και τη δική της τράπεζα.

Οπως και να ’χει, το λεγόμενο «διαζύγιο» δεν είναι εύκολη υπόθεση. Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο πως, παρότι Εκκλησία και κράτος (η εκάστοτε κυβέρνηση) από τη Μεταπολίτευση έως σήμερα έχουν «διασταυρώσει» πολλές φορές τα ξίφη τους για καίρια ζητήματα (διαχωρισμός, ταυτότητες, εκκλησιαστική περιουσία κ.λπ.), στο τέλος και όπως έχει ιστορικά αποδειχθεί η Ιεραρχία είναι ο «μεγάλος κερδισμένος».

Και δεν είναι εύκολη υπόθεση, μια που, για παράδειγμα, στην Εκκλησία υπάρχουν 10.000 Νομικά Πρόσωπα (μονές, μοναστήρια κ.λπ.) που έχουν ξεχωριστό καθεστώς. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν οι λεγόμενες μητροπόλεις των Νέων Χωρών, που ανήκουν πνευματικά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και διοικητικά στην Ελλαδική Εκκλησία.

Για την… ιστορία υπενθυμίζεται και η περίφημη ατάκα του μακαριστού Σεραφείμ στον τότε πρωθυπουργό, Κωνσταντίνο Καραμανλή, κατά τη διάρκεια συζήτησης για το χωρισμό, τη δεκαετία του ’70. «Μακαριότατε, νομίζω πως ήρθε η ώρα να χωρίσουμε τα τσανάκια μας», είπε στον Σεραφείμ ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, για να πάρει την απάντηση: «Πρόεδρε, το δικό σου μαγαζί να κοιτάξεις, εκεί είναι το πρόβλημα, το δικό μου είναι γωνία, όποτε θες έλα να τα χωρίσουμε». Ηταν, στην ουσία, και η πρώτη «νίκη» της Εκκλησίας στο ζήτημα του χωρισμού.

«Κάθε φορά που μια κυβέρνηση έχει πρόβλημα ρίχνει λίγο εκκλησιαστικό», δήλωσε (ΣΚΑΪ) με νόημα την προηγούμενη εβδομάδα ο μητροπολίτης Δωδώνης Χρυσόστομος. Μάλιστα, σχολιάζοντας τα περί χωρισμού κράτους-Εκκλησίας, είπε: «Νιος ήμουν και γέρασα. Το ακούω χρόνια και κανένας δεν τολμά να το υλοποιήσει, γιατί οι ιερείς είναι σαν τα κάρβουνα. Αμα είναι αναμμένα καίνε και άμα είναι σβηστά μπορεί να λερώσουν. (…). Να μας δώσουν την περιουσία πίσω και να μας αφήσουν ήσυχους».

Ακαιρο χαρακτήρισε το άνοιγμα της συζήτησης για το διαχωρισμό Εκκλησίας-κράτους και ο μητροπολίτης Σιδηροκάστρου Μακάριος.

Ο ιεράρχης τάχθηκε κατά του χωρισμού, «διότι είμαστε ένα πράγμα και δεν θα πάψει να υπάρχει. Δεν είμαστε στην Ευρώπη που τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά ως προς την πίστη των ανθρώπων, οι οποίοι είναι αδιάφοροι, ενώ οι δικοί μας άνθρωποι είναι διαρκώς μέσα στις εκκλησίες».

ΒΑΛΙΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ – Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής