Για πολλούς φορολογούμενους και για πολλά χρόνια η υποβολή της δεν ήταν πάντα μια τραυματική εμπειρία. Εκατοντάδες χιλιάδες φορολογούμενοι, ακόμη και εκατομμύρια περίμεναν την εκκαθάριση της προκειμένου να πάρουν μια γερή εισοδηματική ανάσα μέσω της είσπραξης επιστροφής φόρου εισοδήματος.

Αν και η φορολογική κλίμακα ήταν σε γενικές γραμμές πάντα επαχθής, η ύπαρξη εκπτώσεων οδηγούσε στην έκδοση πιστωτικού εκκαθαριστικού. Δηλαδή επιστροφής.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα δαπανών των φορολογούμενων που εξέπιπταν από το φορολογητέο εισόδημα ή μείωναν απευθείας τον φόρο εισοδήματος ήταν η δαπάνη για τόκους στεγαστικού δανείου με το οποίο είχε αποκτηθεί πρώτη κατοικία, η δαπάνη για ενοίκιο κύριας κατοικίας, ενοίκιο παιδιών που σπουδάζουν στο εσωτερικό μέχρι και δαπάνη για την επένδυση για τρία έτη σε αμοιβαία κεφάλαια.

Η βεντάλια των φοροαπαλλαγών που προσφέρονταν στην φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων ήταν μεγάλη και πολύχρωμη. Τι απέμεινε από αυτήν μετά τη χρεοκοπία του 2010 και τα δάνεια της Ελλάδας με προγράμματα δημοσιονομικής και οικονομικής εξυγίανσης; Σχεδόν τίποτα. Αν ανατρέξει κάποιος στον πίνακα 7 της φορολογικής δήλωσης θα διαπιστώσει ότι ελάχιστες είναι πλέον περιπτώσεις δαπανών που μειώνουν τον φόρο εισοδήματος και αυτές αφορούν ακόμη λιγότερους φορολογούμενους.

Υπάρχει, για παράδειγμα, η έκπτωση φόρου για δωρεές χρηματικών ποσών στο δημόσιο ή ακόμη και δωρεές χρηματικών ποσών για την προεκλογική εκστρατεία υποψήφιων βουλευτών του εθνικού κοινοβουλίου ή του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου.

Πόσους όμως αφορούν αυτές οι φοροαπαλλαγές; Ελάχιστους. Η χαριστική βολή δόθηκε τα τελευταία δυο χρόνια. Ακόμη και η έκπτωση ιατρικών δαπανών που υπήρχε, ακόμη και υπό προϋποθέσεις, μέχρι την περυσινή φορολογική δήλωση, στην φετινή έχει καταργηθεί στο πλαίσιο της συμφωνίας κυβέρνησης θεσμών για την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων του τρίτου ελληνικού προγράμματος.

Η κατάργηση των φοροαπαλλαγών διεύρυνε ουσιαστικά τη φορολογική βάση. Μπορεί αυτό να ακούγεται σαν κάτι θετικό, ωστόσο σημαίνει απλά ότι περισσότεροι πληρώνουν φόρο εισοδήματος ή αντιστρόφως έχασαν την επιστροφή φόρου που δικαιούνταν στο παρελθόν.

Τα στατιστικά στοιχεία των φορολογικών δηλώσεων είναι αποκαλυπτικά. Το φορολογικό έτος 2010 (φορολογική δήλωση 2011), πρώτη χρονιά των μνημονίων, οι φορολογούμενοι που έλαβαν επιστροφή φόρου ήταν 1.977.738 ή το 36,3% του συνόλου των φορολογικών δηλώσεων. Το σύνολο του ποσού που επεστράφη στους φορολογούμενους ήταν 1,58 δισ. ευρώ.

Το φορολογικό έτος 2016 (δηλώσεις 2017) τα πιστωτικά εκκαθαριστικά είχαν μειωθεί στα 975.513, δηλαδή μόλις στο 15,54% του συνόλου των φορολογικών δηλώσεων και το συνολικό ποσό που επεστράφη ήταν μόλις 374,8 εκατ. ευρώ. Δηλαδή σε σχέση με το 2010 έχει μειωθεί κατά 1,2 δισ. ευρώ.