1. Την «Μεγάλη Εβδομάδα», αδελφοί χριστιανοί, την καλούμε έτσι, όχι γιατί οι ημέρες της έχουν μεγαλύτερη διάρκεια, αλλά γιατί τα γεγονότα που μας υπενθυμίζει η Εβδομάδα αυτή είναι μεγάλα και σπουδαία και αν δεν συνέβαιναν δεν θα ήμασταν σωσμένοι. Η Εβδομάδα αυτή συνδέεται μεν με την Μεγάλη Τεσσαρακοστή, αλλά δεν ανήκει σ᾽ αυτήν, είναι ένα ιδιαίτερο και ιερώτερο τμήμα. Η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι για τα αμαρτήματά μας. Η νηστεία όμως την Μεγάλη Εβδομάδα είναι ως συμμετοχή στα πάθη του Χριστού, γι᾽ αυτό και είναι αυστηρότερη.

του Μητροπολίτη Γόρτυνος Ιερεμία

2. Το ιερώτερο μέρος της Μεγάλης Εβδομάδος είναι η Μεγάλη Πέμπτη, τότε που βλέπουμε στο κέντρο της Εκκλησίας μας τον Εσταυρωμένο Κύριό μας Ιησού Χριστό. Φρικτό θέαμα αυτό, αδελφοί, για το οποίο ο προφήτης Ησαίας από παλαιά είπε ότι κανείς δεν το βλέπει ευχάριστα και στρέφει το πρόσωπό του απ᾽ αυτό («απέστραπται το πρόσωπον αυτού», Ησ. 53,3). Από το κεφάλι, όπου το μυτερό ακάνθινο στεφάνι, από την ανοιγμένη πλευρά, από τα καρφωμένα πόδια και χέρια, από παντού στάζει το αίμα. Ακόμη από τον δαρμό του Χριστού και τις κακώσεις Του έχει αφαιρεθεί και το δέρμα Του και φαίνονται τα κόκκαλά Του, ώστε και ένα μικρό παιδί μπορεί να τα μετρήσει. Έτσι εκπληρώθηκε η προφητεία του Ψαλμωδού, «εξηρίθμησαν πάντα τα οστά μου» (Ψαλμ. 21,18). Ο Ιησούς Χριστός, ο «κάλλει ωραίος» (Ψαλμ. 44,3), με το πάθος Του στο Σταυρό δεν έχει ομορφιά και ωραιότητα. Όπως λέγει προφητικά ο Ησαίας, στο Σταυρό ο Χριστός «ουκ είχεν είδος (= μορφή), ουδέ κάλλος· αλλά το είδος αυτού άτιμον και εκλείπον παρά πάντας τους υιούς των ανθρώπων».

Είναι καταπληγιασμένος. «Άνθρωπος εν πληγή ων» (Ησ. 53,2.3). Γι᾽ αυτό και προλαμβάνει η Μεγάλη Εβδομάδα από την αρχή, από το πρώτο μέρος της, να παρουσιάσει τον Χριστό ως Νυμφίον, ως ωραιότατον, και μας καλεί να Τον αγαπήσουμε. Θέλει όμως αγώνα και επαγρύπνηση η αγάπη του Χριστού, γι᾽ αυτό και η Μεγάλη Εβδομάδα στην Ακολουθία του Νυμφίου μας λέει για την παραβολή των δέκα παρθένων. Αλλά και η παράσταση του Χριστού ως Νυμφίου μας λέει για τον σκοπό για τον οποίον ο Χριστός θα σταυρωθεί. Θα σταυρωθεί για να αποκαταστήσει την στενή σχέση μας με Αυτόν. Ο βαπτισμένος χριστιανός, αγαπητοί μου, δεν είναι απλώς δημιούργημα του Ιησού Χριστού, αλλά έχει στενή σχέση μαζί Του. Η ψυχή μας είναι η νύμφη και Αυτός είναι Νυμφίος. Χαλάσαμε όμως με την πτώση μας την στενή αυτή σχέση με τον Θεό και έρχεται ο Χριστός για να την αποκαταστήσει, για να την κάνει στενή και δυνατή, όπως ήταν πρώτα.

3. Κυρίως όμως, είπαμε, ότι Μεγάλη Εβδομάδα είναι ο Εσταυρωμένος Ιησούς Χριστός. Το να σταυρωθεί ο Ιησούς Χριστός, ένας Μεσσίας Εσταυρωμένος, αυτό, όπως λέγει ο Απόστολος Παύλος (Α´ Κορ. 1,23), για μεν τους Ιουδαίους είναι «σκάνδαλον», για δε τους σοφούς των Εθνών είναι «μωρία» (= ανοησία), για μας όμως, που είμαστε βαπτισμένοι στο Όνομα του Χριστού, είναι «σοφία Θεού», είναι βαθειά θεολογία. Είναι «κεφάλαιον αγαθών», όπως λέγει κάπου ο άγιος Χρυσόστομος.1 Ο Ιησούς Χριστός καρφωμένος στο σταυρό έγινε για μας κατάρα. Γιατί; Έτσι έπρεπε να γίνει για να σωθούμε από την κατάρα. Ακούστε χριστιανοί! Ο Θεός στην Παλαιά Διαθήκη είχε δώσει νόμους και εντολές για την καλή πολιτεία των ανθρώπων και μάλιστα είχε πεί ότι όποιος εφαρμόσει τις εντολές Του θα σωθεί («ο ποιήσας αυτά άνθρωπος ζήσεται εν αυτοίς», Λευιτ. 18,5.).

Αλλά ήταν τόσο πολλές οι εντολές αυτές του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη, ώστε ο άνθρωπος δεν μπορούσε να τις εφαρμόσει. Ήταν «πολύ στενό το πέρασμα» στην Παλαιά Διαθήκη, για να το πω έτσι. Γι᾽ αυτό όλοι γίνονταν παραβάτες των θείων εντολών. Όπως το λέει και η ίδια η Παλαιά Διαθήκη, «πάντες εξέκλιναν, άμα ηχρειώθησαν· ουκ έστι ποιων χρηστότητα, ουκ έστιν έως ενός» (Ψαλμ. 52,4). Για όσους δε παρέβαιναν τις θείες εντολές υπήρχε η ποινή της κατάρας, γιατί ο Νόμος έλεγε «επικατάρατος ος ουκ εμμένει εν πάσι τοις γεγραμμένοις εν τω βιβλίω του Νόμου» (Δευτ. 27,26. Γαλ. 3,10). Έτσι, λοιπόν, χριστιανοί μου, όλος ο κόσμος της Παλαιάς Διαθήκης ήταν υπό κατάρα. Φανταστείτε, δηλαδή, προ Χριστού ένα μεγάλο λάκκο, και να είναι σ᾽ αυτόν μέσα όλοι οι άνθρωποι. Και ο λάκκος γράφει «κατάρα»! Πέστε μου, τώρα: Ποιος θα μας βγάλει απ᾽ αυτόν τον λάκκο; Δεν μπορούν να μας σώσουν ούτε οι φιλόσοφοι, ούτε οι άρχοντες και πλούσιοι, γιατί και αυτοί ήταν μέσα στον λάκκο, σαν αμαρτωλοί και αυτοί. Από τον λάκκο της κατάρας μας έβγαλε μόνο ο Ιησούς Χριστός. Αυτός μόνο μας έσωσε και Αυτόν μόνο λέγουμε «Σωτήρα». Αλλά προσέξτε: Πως μας έσωσε ο Χριστός από τον λάκκο της κατάρας; Γιατί αυτός που θα μας έβγαζε από τον λάκκο, έπρεπε να μπεί μέσα στον λάκκο για να μας βγάλει απ᾽ αυτόν.

Αλλά μέσα στον λάκκο έπεφταν αυτοί που αμάρταναν και γίνονταν κατάρα. Αλλά ο Χριστός δεν μπορούσε να αμαρτήσει. Είναι δόγμα της πίστης μας αυτό («Non potuit peccare» = δεν μπορούσε να αμαρτήσει). Τώρα, τι θα γίνει; Πως ο Χριστός θα γίνει κατάρα – χωρίς να αμαρτήσει – για να μας βγάλει από την κατάρα; Ακούστε, χριστιανοί: Στην Παλαιά Διαθήκη είχε γραφεί και μια άλλου είδους κατάρα. Η μια κατάρα ήταν για όποιους δεν τηρούσαν τις εντολές του Θεού, για την οποία είπαμε παραπάνω, και η άλλη κατάρα έλεγε: «Επικατάρατος ο κρεμάμενος επί ξύλου» (Δευτ. 21,23. Γαλ. 3,13). Δηλαδή, όποιος πεθαίνει με σταυρικό θάνατο είναι υπό κατάρα. Και ο Χριστός προτίμησε αυτού του είδους την κατάρα, την δεύτερη· προτίμησε να πεθάνει με σταυρικό θάνατο, και έτσι μας έσωσε από την κατάρα που είχαμε λόγω των παραβάσεών μας. Έτσι και εμείς ψάλλουμε με ευγνωμοσύνη στον Σωτήρα μας Ιησού Χριστό: «Εξηγόρασας ημάς εκ της κατάρας του Νόμου». Πως μας λύτρωσε από την κατάρα του Νόμου; Όχι με το να μπεί και Αυτός στον λάκκο της κατάρας παραβαίνοντας τον Νόμο και να αμαρτήσει, γιατί αυτό ήταν αδύνατον, είπαμε, αλλά «τω Σταυρώ προσηλωθείς και τη λόγχη κεντηθείς», με τον σταυρικό Του θάνατο, δηλαδή. Η σοφία του Θεού, ξαναλέγω, βρήκε και άλλο είδος κατάρας, τον θάνατο διά του σταυρού, το «επικατάρατος ο κρεμάμενος επί ξύλου», ειδικά για τον Ιησού Χριστό γραμμένη η παράγραφος αυτή, για να μας σώσει από την κατάρα, γενόμενος Αυτός κατάρα, αλλά χωρίς να αμαρτήσει.

4. (α) Ο Σωτήρας μας, λοιπόν, αδελφοί χριστιανοί, σταυρώθηκε για να μας σώσει από τα αμαρτήματά μας. Έτσι, όπως το είπε ο προφήτης Ησαίας από παλαιά για τον πάσχοντα Μεσσία: «Ούτος – λέγει γι᾽ Αυτόν – τας αμαρτίας ημών φέρει και περί ημών οδυνάται» (53,4). Αλλά από το πάθος του Ιησού Χριστού, λέει στην συνέχεια ο προφήτης, θα προέλθει μια ευλογημένη κοινότητα, που ο Ησαίας την λέει «σπέρμα» του Μεσσίου, «το οποίο – λέει στην συνέχεια ο προφήτης – θα ζήσει μακράς ημέρας. Και ο,τι ο Θεός εσχεδίασε διά του Μεσσίου διά του σπέρματος αυτού θα εκπληρωθεί» (Ησ. 53,10 κατά το Εβραικό κείμενο). Η προφητεία αυτή, χριστιανοί μου, είναι σπουδαιοτάτη, είναι φοβερή. Είναι προφητεία περί Εκκλησίας και του έργου αυτής. Πραγματικά η Εκκλησία «ζεί μακράς ημέρας», δηλαδή, είναι αιωνία, και συνεχίζει το έργο του Μεσσίου Ιησού Χριστού.

(β) Ο σταυρικός θάνατος του Ιησού Χριστού, αδελφοί, είναι μυστήριο, που δεν μπορεί να κατανοηθεί. Εμείς για τον θάνατο του Χριστού δεν δεχόμαστε την σκληρή νομικίστικη ερμηνεία των Παπικών, αλλά αρκούμαστε στην έκφραση ότι είναι «ΘΥΣΙΑ». Θυσία του σταυρωθέντος Υιού του Θεού, του Ιησού Χριστού, στον ουράνιο Πατέρα Του για την άφεση των αμαρτιών μας. Είναι «Θυσία» που προσφέρθηκε για όλους, για όλο τον κόσμο και όχι μόνο για τους Ιουδαίους, γι᾽ αυτό και ο Χριστός «έξω της πύλης έπαθε» (Εβρ. 13,12), της πύλης της πόλης Ιερουσαλήμ. Ο Διάβολος ασφαλώς δεν κατάλαβε τίποτα από το θεικό σχέδιο του θανάτου του Ιησού Χριστού. Απατήθηκε! Όπως ο ίδιος με απάτη παρέσυρε τον άνθρωπο στην αμαρτία (βλ. Γεν. κεφ. 3), έτσι και ο ίδιος τώρα κατανικιέται με απάτη, με το σοφό σχέδιο του Θεού, και λυτρώνεται ο απατημένος άνθρωπος. Έτσι, λέγει ωραία ένα εγκώμιο της Μεγάλης Παρασκευής: « Πεπλάνηται ο πλάνος, ο πλανηθείς λυτρούται, σοφία Ση Θεέ μου»!

5. Τέλος, χριστιανοί μου, θέλω να σας πω ότι το Πάθος του Χριστού μας πρέπει να το ζούμε καθημερινά και όχι μία φορά τον χρόνο, την Μεγάλη Παρασκευή μόνο. Και πρέπει να το ζούμε γιατί το τυπώσαμε πάνω μας με το βάπτισμά μας στην αγία Κολυμβήθρα. Ναί, με τις τρεις καταδύσεις σ᾽ αυτήν και αναδύσεις απ᾽ αυτήν, τυπώσαμε πάνω μας και το Πάθος και την Ανάσταση του Χριστού μας (βλ. Ρωμ. 6,3 εξ.). Αυτό πρέπει να το νοήσουμε καλά, να το βάλουμε καλά μέσα μας, να το κάνουμε «κατοικία» μας. Όπως η αγία Παρασκευή, που γεννήθηκε ημέρα Παρασκευή και έλαβε το όνομα «Παρασκευή», για να θυμάται, για να ζεί, αυτό που έγινε την Μεγάλη Παρασκευή.2 Το έκανε «κατοικία» της αυτό. «Εις κατοικίαν κεκλήρωσαι», λέμε στο Απολυτίκιό της. Ζούμε ακόμη το Πάθος του Κυρίου με την νηστεία μας την Τετάρτη και την Παρασκευή, αλλά και με το να θυμούμαστε ιδιαίτερα δύο ώρες της ημέρας, που συνδέονται με το Πάθος του Χριστού. Είναι η ώρα 12 το μεσημέρι (6η ώρα κατά το Εβραικό ωρολόγιο) και 3 το απόγευμα (9η ώρα κατά το Εβραικό ωρολόγιο). Στις μεν 12 το μεσημέρι σταυρώθηκε ο Χριστός στο Γολγοθά και το οδυνηρό Του μαρτύριο στο σταυρό κράτησε 3 ώρες. Στις 3 το απόγευμα είπε το «Τετέλεσται». Και «κλίνας την κεφαλήν παρέδωσε το πνεύμα» (Ιωάν. 19,30)! Το λειτουργικό βιβλίο της Εκκλησίας μας «Ωρολόγιον» έχει Ακολουθίες στις δύο αυτές ώρες.

Μην λησμονούμε, χριστιανοί μου, να λέμε κάθε μέρα στον εσταυρωμένο Κύριό μας: « Σ᾽ ευχαριστώ, Χριστέ μου, που σταυρώθηκες για μένα»!

Με πολλές ευχές,
† Ο Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας

1. Βλ. ΑΑΠ 69,280.
2. Γι᾽ αυτό λέγουμε γι᾽ αυτήν «την ομώνυμόν σου πίστην». Το όνομά της «Παρασκευή» είναι η πίστη της στην Μεγάλη Παρασκευή, στο Πάθος του Χριστού, που έγινε την ημέρα αυτή.