Τζιχάντ, ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, γενοκτονίες, δικαιώματα των μειονοτήτων, Ολοκαύτωμα, συνδικαλισμός, σύγχρονη μετανάστευση. Είναι ορισμένα από τα θέματα στα οποία ρίχνει φως η ομάδα εργασίας των που ολοκληρώνει τα νέα προγράμματα σπουδών της Ιστορίας, όπως παρουσιάζει η «Καθημερινή», στα σχολεία.

Η διδασκαλία του μαθήματος αλλάζει άρδην φιλοσοφία και μέθοδο, «με στόχο να ξεφεύγουμε από την παπαγαλία και οι μαθητές να αποκτήσουν ιστορική σκέψη και συνείδηση», όπως λέει ο Γιώργος Κόκκινος, καθηγητής Ιστορίας στο Παν. Αιγαίου και μέλος της εξαμελούς ομάδας εμπειρογνωμόνων, η οποία πλαισιώνεται από εκπαιδευτικούς με εξειδικευμένες σπουδές στην Ιστορία και στη διδακτική της. Η πρόταση είναι μοντέρνα, τεκμηριωμένη και το στοίχημά της είναι υψηλό για ένα μάθημα που «δεινοπαθεί».

Εξειδικευμένοι

Βασικότερος όρος για την επιτυχία είναι η Ιστορία να διδαχθεί από ορθά καταρτισμένους εκπαιδευτικούς, εξειδικευμένους στην Ιστορία και στη διδακτική της, και όχι από θεολόγους, καθηγητές ξένων γλωσσών, κοινωνιολόγους, όπως συμβαίνει τώρα, ώστε οι καθηγητές να συμπληρώσουν το υποχρεωτικό τους ωράριο. Μάλιστα, στην τελική πρόταση η διευθέτηση της ύλης στις τάξεις γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να προλάβουν οι εκπαιδευτικοί να τη διδάξουν μέσα στο σχολικό έτος.

Η ομάδα επεξεργάστηκε τα προγράμματα για το μάθημα από την Γ΄ Δημοτικού έως την Α΄ Λυκείου. «Στόχος είναι οι μαθητές να κατανοήσουν τις ιστορικές συνθήκες γέννησης του Ισλάμ, της νέας μονοθεϊστικής θρησκείας που γεννήθηκε στην Ανατολή. Στόχος είναι να κατανοήσουν τις σημασίες του “τζιχάντ” στη μουσουλμανική θρησκεία και να τις συσχετίσουν με τις παρανοήσεις, στρεβλώσεις ή προπαγανδιστικές χρήσεις της έννοιας αυτής σήμερα από φανατικούς και μισαλλόδοξους κύκλους», λέει το σχέδιο αναλυτικού προγράμματος σπουδών για τη διδακτική ενότητα του Ισλάμ στην Ε΄ Δημοτικού.

Στο άλλο άκρο, οι μαθητές της Α΄ Λυκείου θα διδαχθούν για την κληρονομιά του Εμφυλίου και το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, για το μεταπολεμικό «οικονομικό θαύμα», για την πορεία εκδημοκρατισμού στην Ελλάδα από την πτώση της χούντας μέχρι το 1989. Στην ενότητα «Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και οι νέες συγκρούσεις» περιλαμβάνονται η κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων στην Ευρώπη, η διεύρυνση της Ε.Ε., η ανάδυση της Κίνας, η κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού και η εγκατάλειψη του κράτους πρόνοιας. Για τα ιστορικά γεγονότα στην Ελλάδα την ίδια περίοδο, οι μαθητές θα μάθουν για την αποβιομηχάνιση και αποδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού, την έκρηξη της τουριστικής βιομηχανίας, την αλλαγή καταναλωτικών προτύπων και τρόπου ζωής, το ευρώ.

«Τα παιδιά πρέπει να αποκτήσουν κριτική ιστορική σκέψη. Γι’ αυτό κρίναμε ότι από το οφείλουμε να βάλουμε στην ύλη ζητήματα ακανθώδη που επικοινωνούν με πολλούς τρόπους με όσα βιώνουν οι κοινωνίες σήμερα. Για παράδειγμα, σε μια εποχή που έχουμε έντονο αντιισλαμισμό, δεν πρέπει να φωτίσουμε από ιστορική άποψη θέματα όπως η έννοια του τζιχάντ, που εσφαλμένα προβάλλεται από πολλούς ως ιερός πόλεμος, ενώ σημαίνει, σύμφωνα με την επικρατούσα σήμερα ερμηνεία, τον εσωτερικό αγώνα του ανθρώπου;» λέει ο κ. Αγγελος Παληκίδης, επίκουρος καθηγητής Διδακτικής της Ιστορίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο, επίσης μέλος της ομάδας.

«Η Ιστορία οφείλει να αναδείξει τις συγκρουσιακές και τραυματικές πλευρές της διαδρομής ενός λαού. Ιστορία δεν είναι μόνο να διδάξουμε τα γεγονότα, αλλά κυρίως μέσα από τη διδασκαλία να εξοικειωθεί ο μαθητής με τις σύγχρονες ιστορικές έννοιες αποκτώντας κριτική άποψη», λέει ο (επίσης μέλος της ομάδας) Κώστας Κασβίκης, επίκουρος καθηγητής Διδακτικής της Ιστορίας στο Παν. Δυτικής Μακεδονίας και προσθέτει ότι στις μικρές τάξεις «υιοθετείται άλλη οπτική για τη μυθολογία, την τοπική και οικογενειακή ιστορία, ενώ επιδιώκεται η εξοικείωση με την αρχαιολογία ως εργαλείο κατανόησης όλου του φάσματος της ανθρώπινης δράσης». «Παρουσιάζουμε τα γεγονότα με γνώμονα την κοινωνική και πολιτισμική ιστορία και όχι τόσο την πολιτική και στρατιωτική. Εντάσσουμε τα πολιτικά πρόσωπα στο πλαίσιο στο οποίο δρουν και ξεχωρίζουν ως σημαντικά», λέει ο Γ. Κόκκινος.

Ταυτόχρονα, όπως παρατηρεί ο Βασίλης Τσάφος, αναπληρωτής καθηγητής στο Παν. Αθηνών, βάρος δίνεται στην αλλαγή των διδακτικών μεθόδων. Υπογραμμίζει μάλιστα ότι πρέπει να εστιάσουμε όχι μόνο στο προϊόν αλλά και στη διαδικασία της μάθησης. Ενδεικτικά, συστήνεται η ουσιαστική χρήση των πηγών, νέων τεχνολογιών, χαρτών αλλά και για να γίνει ενεργητική η μάθηση, δραματοποιήσεις και παιχνίδια ρόλων.

Τα νέα

Εκτός από τις μεθόδους διδασκαλίας, πολλά θα κριθούν στις οδηγίες του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής για τη συγγραφή των νέων βιβλίων. Βεβαίως, τα νέα προγράμματα προτείνουν να μειωθεί η βαρύτητα του σχολικού εγχειριδίου, το οποίο θα συμπληρώνεται με θεματικούς φακέλους που επιτρέπουν την εμβάθυνση σε ιστορικά ζητήματα. Εξάλλου, το 1/4 του διδακτικού χρόνου αφιερώνεται στους θεματικούς φακέλους. Μετά την παρουσίαση των νέων προγραμμάτων, θα ακολουθήσει η πιλοτική εφαρμογή τους, το πρώτο εξάμηνο του 2018. Σύμφωνα με τον Γιώργο Κόκκινο, η επιτυχία απαιτεί διδασκαλία από ιστορικούς και καλή επιμόρφωσή τους. Αλλωστε, η ομάδα διαφωνεί με την πρόταση του ΙΕΠ για τη Β΄ και Γ΄ Λυκείου και την αντικατάσταση της Ιστορίας από το μάθημα «Σύγχρονος Κόσμος», που μπορεί να διδαχθεί, πλην των ιστορικών, και από άλλη ειδικότητα.