Η ελίτ των πανεπιστημιακών στις μιλάει… ελληνικά. Η χώρα μας βρίσκεται στη δεύτερη θέση διεθνώς με βάση τον αριθμό των πανεπιστημιακών που εργάζονται στα κορυφαία πανεπιστήμια των ΗΠΑ, επιβεβαιώνοντας το σημαντικό έργο (για όσους θέλουν…) που γίνεται στα ελληνικά πανεπιστήμια αλλά και το πείσμα, τη θέληση και την εργατικότητα των Ελλήνων. Την Ελλάδα ξεπερνά μόνο το Ισραήλ, που παρουσιάζει ιδιαίτερα σημαντική δυναμική στον χώρο της έρευνας και της τεχνολογίας.

Απόστολος Λακασάς

Ειδικότερα, ο Τολγκά Γιουρέτ, αναπληρωτής καθηγητής Οικονομικών στο Technical University της Κωνσταντινούπολης, εξέτασε τη χώρα στην οποία ολοκλήρωσαν τις βασικές τους σπουδές 14.310 καθηγητές, οι οποίοι υπηρετούν σε 48 κορυφαία πανεπιστήμια των ΗΠΑ. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης του, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο έγκριτο Journal of Informetrics, η Ελλάδα βρίσκεται στη δεύτερη θέση με βάση την αναλογία του πληθυσμού κάθε χώρας.

Οι επιδόσεις

Συγκεκριμένα, 149 Ελληνες πανεπιστημιακοί διδάσκουν στα 48 κορυφαία πανεπιστήμια των ΗΠΑ, και η αναλογία της χώρας ανά ένα εκατομμύριο πληθυσμού είναι 13,6. Πρόκειται για τη δεύτερη υψηλότερη αναλογία μετά το Ισραήλ, στο 24,22. Στην τρίτη θέση είναι ο Καναδάς με 382 πανεπιστημιακούς και αναλογία ανά εκατομμύριο πληθυσμού 10,75. Με βάση την πληθυσμιακή αναλογία, η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση των χωρών της Ευρώπης που περιλαμβάνονται στη μελέτη – μεταξύ αυτών, η Βρετανία, η Ρωσία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ελβετία, η Νορβηγία, η Αυστρία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, κ.ά.

Το εντυπωσιακό είναι ότι η Ελλάδα βρίσκεται πολύ ψηλά στην κατάταξη και με βάση τους απόλυτους αριθμούς. Ειδικότερα, η χώρα μας με τους 149 διδάσκοντες βρίσκεται στην ένατη θέση. Στην πρώτη θέση είναι η Ινδία με 604 πανεπιστημιακούς, στη δεύτερη η Κίνα με 515 και την τριάδα συμπληρώνει η Βρετανία με 470. Ακολουθούν ο Καναδάς, η Ρωσία, η Γερμανία, το Ισραήλ, η Ταϊβάν και τη δεκάδα κλείνει η Ιταλία.

«Πιστεύω ακράδαντα ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι υψηλότατου επιπέδου και στοχεύει όχι μόνο στην άρτια κατάρτιση των φοιτητών σε όλα τα επίπεδα σπουδών αλλά είναι σαφώς προσανατολισμένη στην προαγωγή της επιστήμης μέσω βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας σε ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών πεδίων», παρατηρεί ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών και διεθνώς διακεκριμένος καθηγητής Ιατρικής Θάνος Δημόπουλος, σχολιάζοντας στην «Κ» τα αποτελέσματα της μελέτης. «Λαμβάνοντας υπόψη 16 ακαδημαϊκά πεδία σπουδών και 45 χώρες παγκοσμίως βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων, η μελέτη κατέληξε ότι, από τους διακεκριμένους καθηγητές πανεπιστημίων των ΗΠΑ, έχουν λάβει πτυχίο από ελληνικά πανεπιστήμια περισσότεροι από όσους έλαβαν πτυχίο από τη Νότια Αμερική ή ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο, ή ακόμη και την Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία μαζί. Σε περίπτωση που θελήσουμε να συγκρίνουμε χώρες της Ευρώπης με παρόμοια πληθυσμιακά μεγέθη και οικονομικοκοινωνικά χαρακτηριστικά, παρατηρούμε, για παράδειγμα στη σύγκριση με την Πορτογαλία, την Ελλάδα να εμφανίζει οκταπλάσιο αριθμό καθηγητών».

«Η ενδιαφέρουσα αυτή μελέτη δείχνει ότι πάνω από 1% των τακτικών καθηγητών των κορυφαίων αμερικανικών πανεπιστημίων είναι Ελληνες που έχουν πάρει το πρώτο τους πτυχίο στην Ελλάδα. Το ποσοστό θα ήταν πάνω από 2%, αν συμπεριλαμβάνονταν και Ελληνες που γεννήθηκαν στην Ελλάδα αλλά έκαναν όλες τις σπουδές στο εξωτερικό, όπως και Ελληνες δεύτερης γενιάς. Η μελέτη επίσης δεν περιλαμβάνει την ιατρική και βιολογικές επιστήμες, όπου έχουμε ακόμα ισχυρότερη παρουσία», προσθέτει ο Ιωάννης Π.Α. Ιωαννίδης, καθηγητής Παθολογίας, Ερευνας και Πολιτικής Υγείας, Επιστήμης Δεδομένων, και Στατιστικής στο Πανεπιστήμιο Stanford των ΗΠΑ. Μάλιστα, οι τομείς όπου αριστεύουν Ελληνες παγκοσμίως είναι κυρίως αντικείμενα αιχμής που χρειάζονται σε μια χώρα για αειφόρο ανάπτυξη.

«Η σύγκριση με το Ισραήλ, που είναι η μόνη χώρα που μας συναγωνίζεται αναλογικά στην εξαγωγή κορυφαίων επιστημόνων στις ΗΠΑ, είναι ενδιαφέρουσα. Το ποσοστό του ΑΕΠ που επενδύεται για έρευνα και τεχνολογία είναι σχεδόν πέντε φορές υψηλότερο στο Ισραήλ από ό,τι στην Ελλάδα και η επένδυση είναι πολύ πιο αξιοκρατική και στρατηγική. Το ποσοστό στην Ελλάδα παραμένει ακόμα μικρότερο από τη Λιθουανία, την Τουρκία και το Μεξικό. Το Ισραήλ έχει τέσσερα πανεπιστημιακά ιδρύματα που κινούνται στα 100 κορυφαία του κόσμου, ενώ Ελληνες πρυτάνεις πανηγυρίζουν όταν το ίδρυμά τους καταφέρνει να βρεθεί στα πρώτα 500. Επιπλέον, Ισραηλινοί επιστήμονες στις ΗΠΑ και στο Ισραήλ βρίσκονται συχνά σε αγαστή συνεργασία, ενώ εμείς βρισκόμαστε συχνά σε κατάσταση εμφυλίου και αλληλοϋποτίμησης», συμπληρώνει ο κ. Ιωαννίδης.

«Οι καθηγητές που αναλύθηκαν στη μελέτη αποφοίτησαν από την Ελλάδα πριν από δεκαετίες, κυρίως μεταξύ 1970-2000. Φοβάμαι πως ίσως δεν θα ισχύσει το ίδιο για τους απόφοιτους των τελευταίων ετών. Για παράδειγμα, ερευνητικές δημοσιεύσεις εξαιρετικά μεγάλης επιρροής με κύρια διεύθυνση από την Ελλάδα σπανίζουν τα τελευταία χρόνια. Καμία δημοσίευση με κύρια διεύθυνση από την Ελλάδα το 2015-2017 δεν ανήκει στις 750 πλέον αναφερόμενες παγκοσμίως (κορυφαίο 0,01%) σύμφωνα με τα στοιχεία της βάσης Scopus έως τα μέσα Σεπτεμβρίου», λέει.

Νησίδες αριστείας

Οι Ελληνες καθηγητές στα κορυφαία πανεπιστήμια των ΗΠΑ επιβεβαιώνουν τις νησίδες αριστείας που υπάρχουν στα ιδρύματα της χώρας μας. Ωστόσο, όπως παρατηρεί ο κ. Ιωαννίδης, «η τεράστια δεξαμενή κορυφαίων αρίστων μένει εν πολλοίς αποκομμένη από την Ελλάδα. Συναντά σοβαρά εμπόδια όταν προσπαθεί να συνεισφέρει στην ελληνική πραγματικότητα. Δεν ξέρω αν πρέπει να χαιρόμαστε ότι έχουμε τόσους λαμπρούς επιστήμονες ή να λυπόμαστε όταν τους διώχνουμε».

Η «συνταγή»

Η μεγάλη εξωστρέφεια του ακαδημαϊκού συστήματος στις ΗΠΑ αποτελεί κύριο παράγοντα της δυναμικής που έχει η υπερδύναμη στην επιστήμη και στις νέες τεχνολογίες. Η έρευνα του καθηγητή Τολγκά Γιουρέτ έδειξε ότι ένας στους τρεις καθηγητές πανεπιστημίων στις ΗΠΑ –34,5% είναι το ακριβές ποσοστό– έχει πάρει το πρώτο πτυχίο του από άλλη χώρα. Το ποσοστό αυτό είναι ιδιαίτερα υψηλό. Μάλιστα, οι περισσότεροι εξ αυτών έχουν ολοκληρώσει όλη την εκπαιδευτική διαδρομή τους εκτός ΗΠΑ, δηλαδή έκαναν και μεταπτυχιακό και διδακτορικό σε τρίτη χώρα, και βάσει αυτών διεκδίκησαν μία θέση σε ΑΕΙ των ΗΠΑ. Και αυτό προκύπτει διότι μόνο το 12,5% από τους ξένους πανεπιστημιακούς σε ΑΕΙ των ΗΠΑ πήρε τον διδακτορικό του τίτλο (απαραίτητο εφόδιο για ακαδημαϊκή καριέρα) από πανεπιστήμιο της χώρας.